Όταν το ιερό της Ολυμπίας και οι Αγώνες αποκτούν πανελλήνιο χαρακτήρα [776 π.Χ.], η Ηλις γίνεται πρωτεύουσα των Ηλείων. Από τις αρχές ...
Η εικόνα δεν αλλάζει θεαματικά στα ελληνιστικά χρόνια [3ος-2ος αι. π.Χ.], ενώ οι πρώτοι αυτοκρατορικοί χρόνοι [1ος-2ος αι. μ. Χ.] χαρακτηρίζονται από ανάκαμψη. Παρά τη σημαντική συρρίκνωσή της λόγω της κατάργησης των Ολυμπιακών Αγώνων [393 μ.Χ.] και των βαρβαρικών επιδρομών η πόλη επιβιώνει και μια παλαιοχριστιανική βασιλική κτίζεται πάνω στα ερείπια της Κερκυραϊκής Στοάς. Τέλος, ερημώνεται και εγκαταλείπεται εξαιτίας ισχυρού σεισμού στα τέλη του 6ου αι. μ.Χ.
Τον 19ο αιώνα Ευρωπαίοι περιηγητές εντοπίζουν την Ήλιδα. Με οδηγό τον Παυσανία οι πρώτες ανασκαφές του Αυστριακού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου [1910-1914] αποκαλύπτουν δημόσια οικοδομήματα της Αγοράς, ταυτίζουν τη θέση της ακρόπολης και εντοπίζουν τις αθλητικές εγκαταστάσεις. Περαιτέρω συστηματική έρευνα πραγματοποιείται στην Αγορά, ενώ σωστικές ανασκαφές αποκαλύπτουν μεγάλο τμήμα της πόλης και των νεκροταφείων.
Από το 2002 η συστηματική έρευνα και ανάδειξη των αρχαιοτήτων της Ήλιδας συνεχίζεται. Ορατά για τον επισκέπτη σήμερα είναι τα ρωμαϊκά κατάλοιπα που καλύπτουν προγενέστερα κτίσματα ελληνιστικών και κλασσικών χρόνων.
Κτισμένη σε θέση προνομιακή, στην αριστερή όχθη του ηλειακού Πηνειού, η αρχαία Ηλις υπήρξε η πρωτεύουσα του κράτους των Ηλείων και διοργανώτρια πόλη των Ολυμπιακών Αγώνων της αρχαιότητας. Ανθρώπινη παρουσία υποδηλώνεται στους προϊστορικούς χρόνους και σχετική ανάπτυξη παρατηρείται κατά την εποχή του Χαλκού. Κατά την παράδοση που διασώζει ο Παυσανίας, το 12ο αι. π.Χ. ο Αιτωλός Οξυλος γίνεται ιδρυτής, πρώτος βασιλέας-οικιστής της Ηλιδος και καθιερώνει τους Ολυμπιακούς Αγώνες.
ΤΑ ΜΝΗΜΕΙΑ
Αρχαία ακρόπολη
Αρχαιολογικό Μουσείο
Κλίβανος
Παλαιά Αρχαιολογική Συλλογή
Θέατρο Αγορά
Ιερά
Κτήριο Μουσών
Κυρίως πόλη
Οκτάγωνο
