Δημιούργημα δύο παλιών οικισμών Η Αμαλιάδα, πόλη με διανόηση και πολιτισμό όσο λίγες πόλεις σε ολόκληρη την Ελλάδα, είναι κτισμένη...
Η Αμαλιάδα, πόλη με διανόηση και πολιτισμό όσο λίγες πόλεις σε ολόκληρη την Ελλάδα, είναι κτισμένη στον εύφορο Ηλειακό κάμπο, με δυτικά όρια τις παραμυθένιες ακτές του Ιονίου Πελάγους και ανατολικά τους δασωμένους καταπράσινους λόφους.
Δημιουργήθηκε στα μέσα του 19ου αιώνα από την συνένωση των οικισμών "Καλίτσα" και "Δερβίς Τσελεμπή". Οι κάτοικοί της προέρχονταν κυρίως από την ορεινή Αρκαδία, την Γορτυνία, την Λάσια, τη Βυτίνα, τα Καλάβρυτα, την Ζάκυνθο και την Κεφαλλονιά. Συνδετικό τους στοιχείο για αρκετά χρόνια ήταν η καλλιέργεια και η εμπορία της σταφίδας.Οι εξαγωγές και η καλή πορεία του προϊόντος στις ξένες αγορές οδήγησαν σε οικονομική άνθηση. Η Αμαλιάδα τότε αναδείχθηκε στο σύστημα των οδικών και σιδηροδρομικών δικτύων της εποχής, ενώ το 1890 συνδέθηκε σιδηροδρομικά με την πρωτεύουσα του Ελληνικού Κράτους. Μετά το 1906 όταν το απόθεμα της απούλητης σταφίδας γίνεται πρώτη ύλη για οίνους και οινοπνεύματα, στην πόλη δημιουργήθηκαν δεκάδες οινοποιεία που πολλά σώζονται μέχρι σήμερα. Μύλοι, ελαιοτριβεία από τον μεσοπόλεμο μέχρι και την δεκαετία του '70 αποτελούν στοιχεία μεταβολής της τοπικής οικονομίας που παράλληλα με το εμπόριο συντήρησαν μια ενδιαφέρουσα οικονομική πορεία.
Σταθμός εξάλλου στην εξέλιξη της Αμαλιάδας ήταν η κατασκευή του Φράγματος Πηνειού στα τέλη της δεκαετίας του '60.
"Το όνομά της οφείλεται στην βασίλισσα Αμαλία η οποία γοητεύτηκε από την πόλη και τους κατοίκους της στην διάρκεια περιοδείας της με τον Όθωνα στην Ηλεία"
Το 1891 η Αμαλιάδα έγινε πρωτεύουσα του δήμου Ηλιδας διαδεχόμενη την Γαστούνη, ενώ το 1907 έγινε πρωτεύουσα του δήμου Ελίσσης μετά την διαίρεση του δήμου Ηλιδας σε δ΄ύο άλλους δήμους [Ελίσσης και Ηλιδος]. Το όνομά της οφείλεται στην βασίλισσα Αμαλία η οποία γοητεύτηκε από την πόλη και τους κατοίκους της, κατά την διάρκεια περιοδείας της με τον βασιλιά Όθωνα στην Ηλεία. Σήμερα η Αμαλιάδα είναι η έδρα του δήμου Ηλιδας με δεκαεννέα δημοτικά διαμερίσματα.
Η Αμαλιάδα ως νέα πόλη ευτύχησε να έχει ένα λειτουργικό και οργανωμένο πολεοδομικό σχέδιο. Δρόμοι φαρδείς και επίπεδοι, προσφέρουν μια θαυμάσια ευκαιρία για περιήγηση πεζή ή με ποδήλατο. Μπορεί κανείς να διακρίνει την ανακαινισμένη εικόνα του παρελθόντος αλλά και το παρόν που εξελίσσεται δυναμικά.
Πρώτη εικόνα το μεγάλο συγκρότημα αποθηκών του ΑΣΟ που μαρτυρεί την ιστορία της σταφίδας. Επίσης, παρατηρείς εύκολα τη νεοκλασική αρχιτεκτονική σε δρόμους κεντρικούς όπως Όθωνος Αμαλίας, Νταλιάνη, Καλαβρύτων και Αρχαίας Ηλιδας Χαρακτηριστικά δείγματα είναι η οικία Τατάνη και το Καρακάνδειο κτήριο. Αξιοσημείωτα επίσης είναι το αρχοντικό Μαρούντα και το κτήριο Μπελογιάννη. τη μνήμη, εξάλλου, του Μπελογιάννη δεσπόζει σε ομώνυμη πλατεία μνημείο για τον "άνθρωπο με το γαρύφαλλο".
Το Μονόδριο της Φραγκαβίλας
Στην Αμαλιάδα βρίσκεται η Βυζαντινή Μονή της Φραγκαβίλας, από τα σπουδαιότερα μνημεία της Ηλείας, κτισμένη σε μια υπέροχη καταπράσινη τοποθεσία. Το εσωτερικό του ναού της κοσμείται από ενδιαφέροντα τοιχογραφικό διάκοσμο.
