Αγιος Ανδρέας Κατακόλου

Οικισμός που απλώνεται στο βορειοδυτικό μέρος του ακρωτηρίου Ιχθύς, στις παρυφές του Ποντικόκαστρου. Είναι κτισμένος στον πευκόφυτο όρμο...

Οικισμός που απλώνεται στο βορειοδυτικό μέρος του ακρωτηρίου Ιχθύς, στις παρυφές του Ποντικόκαστρου. Είναι κτισμένος στον πευκόφυτο όρμο της αρχαίας Φειάς ή Φειάδας περιοχής "ιδιαίτερου φυσικού κάλλους", που αποτελούσε το αρχαιότερο λιμάνι της Ηλείας με θέα την βραχονησίδα Ιχθύς ή Τηγανονήσι και την Ζάκυνθο.

Βρίσκεται 13 χλμ βορειοδυτικά του Πύργου και σε απόσταση 2 χλμ από το λιμάνι του Κατακόλου. Οφείλει την ονομασία του στην εικόνα και τα ερείπια παλαιού ναού αφιερωμένου στον Απόστολο Ανδρέα, για τον οποίο λέγεται ότι πέρασε από την περιοχή κατά την αποστολική του πορεία. Ο ναός είχε κτιστεί πάνω στα ερείπια αρχαίου ναού, που ανοικοδομήθηκε το 1930.

Το Ποντικόκαστρο, ένα από τα πιο παλιά βυζαντινά κάστρα της Ελλάδας, επιβλητικό, ερειπωμένο και διαβρωμένο που δεσπόζει της αρχαίας Φειάς, του αρχαιότερου λιμανιού της Ηλείας και επίνειου της αρχαίας Ολυμπίας. Βρίσκεται στο βόρειο τμήμα του ακρωτηρίου Ιχθύς -όνομα που σχετίζεται με το σχήμα του βουνού 100 μ. από την ακτή και είναι κτισμένο στα ερείπια της αρχαίας ακρόπολης της Φειάς, που χρονολογείται στα 700 π.Χ.

Το επίμηκες ορθογώνιο που το περιβάλλει είναι βυζαντινό με ίχνη φράγκικης επισκευής. Έχει έκταση 5 στρεμμάτων, 90 μ. μήκος και 55 μ. πλάτος. Στην βορειοδυτική γωνία υψώνεται πύργος ύψους 12 μ. και πλάτους 8, με επτά σειρές δομής ορθογώνιες και δεκαεπτά κυκλικές. Οι δύο πρώτες σειρές είναι σαφώς αρχαίας ελληνικής εποχής. Στο μέσον υπάρχει μακρόστενη θολωτή δεξαμενή από Βορρά προς Νότο μήκους 5 μ. χωρισμένη με μεσότοιχο σε δύο άνισα μέρη και τέσσερα ζευγάρια από τετράγωνες τρύπες από τις οποίες έβγαινε το νερό λοξά έξω.

Στα βυζαντινά χρόνια η ακρόπολη της Φειάς ανακαινίστηκε κι έγινε ισχυρό φρούριο. Το 1205 έπεσε στα χέρια των Φράγκων που το χρησιμοποίησαν για την άμυνά τους. Τα τρία κάστρα, Χλεμούτσι, Ζακύνθου, Ποντικόκαστρο σχημάτιζαν τρίγωνο έχοντας οπτική επικοινωνία.
Αρχικά το κυρίευσε ο Γουλιέλμος Σταμπλίτης, αργότερα το πήραν ως φέουδό τους οι Βιλλεαρδουίνοι. Στο κάστρο γνωρίστηκαν και ερωτεύτηκαν ο Γοδεφρίδος Β' Βιλλεαρδουίνος και η Αγνή Κουρντεναί κατά την διάρκεια φιλοξενίας της δεύτερης προς το Βυζάντιο.

Το 1315 κυριεύτηκε από τον Ινφάντη της Μαγιόρκας, Φερδινάνδο, για ένα χρόνο. Μετά περιήλθε στην κατοχή της Αικατερίνης Βαλουά, επίτιμη αυτοκρατόρισσα [1332-1346 μ.Χ.].
Το 1391 το πήραν οι Ναβαρέζοι, το 1427 ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος και μετά ο Θωμάς Παλαιολόγος. Πυρπολήθηκε από τους Τούρκους το 1470.

Διαφορετικές απόψεις έχουν διατυπωθεί σχετικά με την ονομασία του: Ποντικόν, από την αρχαιοελληνική λέξη "πόντος-θάλασσα" επειδή έχει θέα στην θάλασσα του Ιονίου. Κατ' άλλους, οφείλεται στην ομοιότητα του σχήματός του με ποντικό.
Πιθανότερη όμως θεωρείται η άποψη του Ηλείου λαογράφου Ντίνου Ψυχογιού ότι το "Ποντικόν" προήλθε από παραφθορά του λατινικού "Fonticun", που σημαίνει αποθήκη, επειδή το κάστρο χρησιμοποιήθηκε ως αποθηκευτικός χώρος συγκέντρωσης σοδειάς σιταριού και άλλων προϊόντων.

Η Αρχαία Φεία, καταποντισμένη αρχαία πόλη που απλωνόταν σε αραιούς συνοικισμούς στις πλαγιές του ακρωτηρίου Ιχθύς στην σημερινή παραλία και σε αρκετό βάθος από την ακτή. Χρονολογείται στην Ομηρική εποχή και αναφέρεται δύο φορές από τον Όμηρο κι επίσης από τον Πολύβιο και τον Παυσανία.

Καταποντίστηκε από σεισμό τον 6ο μ.Χ. αιώνα από τον οποίο καταστράφηκε η πόλη των Πατρών και στον οποίο σεισμό αποδίδεται η τελειωτική καταστροφή του ναού του Διός στην αρχαία Ολυμπία και πιθανότατα ο σχηματισμός της λίμνης της Αγουλινίτσας.
Στα ερείπια της αρχαίας ακρόπολης κτίστηκε από τους βυζαντινούς το Ποντικόκαστρο. Αρχαιολογικές έρευνες στην περιοχή έκανε ο αρχαιολόγος Νίκος Γιαλούρης το 1957 και τα ευρήματα εκτίθενται στο αρχαιολογικό μουσείο της Αρχαίας Ολυμπίας.
Στη νησίδα Ιχθύς ή Τηγανονήσι, βρέθηκε εκτεταμένο νεκροταφείο ρωμαικής εποχής. Οι περισσότεροι όμως από τους τάφους βρέθηκαν συλημένοι.