«Ηταν Σεπτέμβριος του 1974. Ημασταν εκδρομή με ένα σκάφος στο Ιόνιο όταν μας έπιασε κακοκαιρία. Το βράδυ ο καπετάνιος μας, για να γλιτώσ...
«Ηταν Σεπτέμβριος του 1974. Ημασταν εκδρομή με ένα σκάφος στο Ιόνιο όταν μας έπιασε κακοκαιρία. Το βράδυ ο καπετάνιος μας, για να γλιτώσουμε την κακοθαλασσιά, μπήκε στον κόλπο του Λαγανά, στη Ζάκυνθο. Το πρωί όταν ξύπνησα, ζαλισμένη ακόμα, κοίταξα έξω από το φινιστρίνι: ο παράδεισος! Μια υπέροχη παραλία, γεμάτη κρίνους, πουλιά, τότε ακόμα υπήρχε και η λίμνη που μετά έγινε αεροδρόμιο. Τρελάθηκα!
Το 1977 ξαναβρεθήκαμε στον Λαγανά, πρόσεξα μια σχετική βαβούρα, αλλά το μέρος ήταν ακόμα παρθένο. Το 1980, όταν ξαναβρέθηκα, είχε πλέον αρχίσει η καταστροφή: μπουλντόζες παντού, να χτίζουν ακόμα και πάνω στην άμμο, το μέρος αγνώριστο. Γρήγορα σκάφη έσκιζαν τη θάλασσα, φασαρία.
Ηταν η αρχή του τέλους». Η 85χρονη σήμερα Λίλυ Βενιζέλου κατάλαβε ότι η εποχή της αθωότητας για τη Ζάκυνθο είχε τελειώσει. Λίγο αργότερα έμαθε τυχαία από ένα αφιέρωμα του περιοδικού «Γυναίκα» για τις θαλάσσιες χελώνες της Ζακύνθου. Ρώτησε στο νησί, κανείς όμως δεν ήθελε να της απαντήσει. «Κατάλαβα ότι τα πράγματα ήταν σκούρα», διηγείται.
«Την εποχή εκείνη ο Σύλλογος για την Προστασία της Θαλάσσιας Χελώνας (Αρχέλων) είχε ξεκινήσει να δουλεύει στις παραλίες της ωοτοκίας. Πήγα και τους βρήκα, πρώτος ο (επικεφαλής τους) Δημήτρης Μαργαριτούδης μου εξήγησε το συμβαίνει στη Ζάκυνθο. Και αποφάσισα να αναλάβω δράση».
Προερχόμενη από μια ιστορική αστική οικογένεια (σύζυγος του Ελευθέριου Βενιζέλου, εγγονού του εθνάρχη), η κ. Βενιζέλου αποφάσισε να χρησιμοποιήσει τον κύκλο και τις γνωριμίες της για να τραβήξει το ενδιαφέρον στην άγνωστη αυτή υπόθεση. «Ξεκίνησα να μαζεύω υπογραφές για τη σωτηρία του Λαγανά από σημαντικούς ανθρώπους της εποχής: καλλιτέχνες, πολιτικούς, επιχειρηματίες.
Στη συνέχεια πήγα στον Αντώνη Τρίτση, τότε υπουργό Περιβάλλοντος. Μου ζήτησε 300 υπογραφές Ζακυνθινών για να λάβει τα πρώτα μέτρα προστασίας. Οπως και έγινε». Το 1988 η Λίλυ Βενιζέλου ίδρυσε την περιβαλλοντική οργάνωση Medasset, αρχικά με έδρα την Αγγλία και από το 1993 στην Ελλάδα. Στόχος της η προστασία της θαλάσσιας χελώνας καρέρα καρέτα.
Η οργάνωση κλείνει φέτος 30 χρόνια δράσης. «Ξεκίνησα από έξω γιατί εδώ δεν πίστευα ότι θα τα καταφέρω. Στο εξωτερικό, που το επώνυμό μου δεν σήμαινε τίποτα, καταφέραμε να ευαισθητοποιήσουμε τον κόσμο και να κάνουμε γνωστό το πρόβλημα. Δεν αρκούσε όμως». Την ίδια χρονιά κατάφερε να λάβει κοινοτική χρηματοδότηση για τον εντοπισμό των παραλιών ωοτοκίας της χελώνας.
«Πρώτος στόχος μας ήταν να μάθουν στην Ευρώπη ότι στην Ελλάδα έχουμε έναν από τους μεγαλύτερους βιότοπους της χελώνας στη Μεσόγειο». Το κλίμα, όμως, στη Ζάκυνθο ήταν κάθε άλλο παρά καλό. Πολύ γρήγορα η κ. Βενιζέλου άρχισε να δέχεται απειλές. «Μια ημέρα μου ζήτησαν να πάω να μιλήσω σε ψαράδες. Με πήραν και με πήγαν σε ένα ξενοδοχείο όπου με περίμεναν με τους μπράβους τους όσοι ήδη είχαν κάνει ταβέρνες και ξενοδοχεία παράνομα πάνω στο κύμα και όσοι... ήθελαν να κάνουν.
Τους έλεγα “να βρούμε ένα τρόπο ώστε και να αναπτυχθεί η περιοχή τουριστικά και να προστατευθούν η χελώνα και η παραλία της”. Δεν ήθελαν να ακούσουν, φώναζαν, με έβριζαν, τελικά με έβγαλε από εκεί η αστυνομία. Μια άλλη φορά με περίμενε στο γραφείο του λιμενάρχη ο τότε μητροπολίτης και με έπιασε από τον λαιμό, έπεσαν τρεις άνθρωποι επάνω του να με γλιτώσουν γιατί ήταν και θεόρατος άνθρωπος.
Αργότερα έμαθα ότι ένα ολόκληρο κομμάτι του Λαγανά ήταν δικό του και της οικογένειάς του. Αλλη φορά με ξυλοκόπησαν, άλλη αμόλησαν σκυλιά να με φάνε και μπήκα στη θάλασσα για να γλιτώσω... Και οι άνθρωποι του “Αρχέλων” είχαν δεχθεί επιθέσεις, μέχρι που μια κοπέλα σχεδόν τη σκότωσαν. Ηταν πραγματικά πολύ άγρια η κατάσταση».
Η κ. Βενιζέλου προσέφυγε στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, ζητώντας την καταδίκη της Ελλάδας γι’ αυτό που συνέβαινε στη Ζάκυνθο. Η καταδίκη τελικά ήρθε. «Μετά ο Σουφλιάς άλλαξε τη διοίκηση του φορέα διαχείρισης και έκανε ό,τι μπορούσε για να κλείσει η υπόθεση. Ειπώθηκαν πολλά ψέματα τότε για να πεισθεί το Ευρωδικαστήριο».
Ο Κυπαρισσιακός κόλπος
Η συζήτηση έρχεται και στον Κυπαρισσιακό κόλπο. «Είναι εκεί όπου βρισκόταν η Ζάκυνθος στις αρχές του ’80. Είναι μια περιοχή πολύ σημαντική για την ωοτοκία τής καρέτα καρέτα και σχετικά παρθένα. Πρόσφατα έγινε ένα πολύ καλό διάταγμα, φτάνει βέβαια να το εφαρμόσουν και να κάνουν γρήγορα σχέδιο διαχείρισης της περιοχής.
Οι κάτοικοι βέβαια αντιδρούν, γιατί δεν θέλουν να καταλάβουν. Αν δεχθούν περιορισμούς θα σώσουν το μέρος τους. Δεν θα σώσουν μόνο τη χελώνα, θα δώσουν ένα μέλλον στα παιδιά τους. Αν το καταστρέψουν, θα πάρουν μόνο το όποιο εφήμερο κέρδος. Το βασικό πρόβλημα όμως δεν είναι ο κόσμος, είναι το κράτος.
Τι προστασία είναι αυτή που θεσμοθετείται, όταν την ίδια ώρα υπογράφουν εξορύξεις υδρογονανθράκων σε γειτονική περιοχή; Δεν θέλουν να ακούσουν τι ζημιά θα κάνουν οι εξορύξεις στη θαλάσσια ζωή, δεν θέλουν να σκεφθούν ότι το ρίσκο είναι μεγαλύτερο από το κέρδος, δεν θέλουν να ακούσουν για την κλιματική αλλαγή.
Επαναλαμβάνουν τα ίδια μονότονα, ότι είμαστε σε κρίση και έχουμε ανάγκη τα χρήματα. Δυστυχώς αυτή είναι η φύση μας». Οσο για τη Ζάκυνθο; Την επισκέφθηκε τελευταία φορά πριν από τρία χρόνια. «Οι άνθρωποι που τότε με έβριζαν και με απειλούσαν, σήμερα είναι οι φίλοι μου. Μου έχουν ζητήσει 100 φορές συγγνώμη, μου λένε “μακάρι να σε είχαμε ακούσει τότε”. Δεν μου αρέσει αυτό που έγινε ο Λαγανάς, δεν είναι μόνο η καταστροφή του περιβάλλοντος, είναι και όλη αυτή η σκιά που αφήνουν τα ναρκωτικά, οι μπράβοι, οι φόνοι. Ισως η υπόθεση της Ζακύνθου να πρέπει να ξανανοίξει σε ευρωπαϊκό επίπεδο».
www.kathimerini.gr
