Νέο debate έχει ανοίξει το τελευταίο διάστημα γύρω από το Άγιο Φως, με αφορμή την έρευνα του δημοσιογράφου Δημήτρη Αλικάκου για το βιβλί...
Νέο debate έχει ανοίξει το τελευταίο διάστημα γύρω από το Άγιο Φως, με αφορμή την έρευνα του δημοσιογράφου Δημήτρη Αλικάκου για το βιβλίο του "Λύτρωση – Περί του Αγίου Φωτός". Ο δημοσιογράφος έχει πάρει συνεντεύξεις, μεταξύ άλλων και με τον σκευοφύλακα του Παναγίου Τάφου ο οποίος μπροστά στην κάμερα ακούγεται να λέει:
"Ακούστε. Το καντήλι μπαίνει σβηστό από μένα, όλος ο κόσμος το βλέπει μέσα από την τηλεόρασή του. Όμως όταν ο Πατριάρχης εισέρχεται στον Πανάγιο Τάφο, το βρίσκει αναμμένο. Εγώ το ανάβω. Με έναν αναπτήρα, τι άλλο;".
Ένας άλλος πρώην σκευοφύλακας του Παναγίου Τάφου φαίνεται σύμφωνα με το βιβλίο να ομολογεί πως είχε ανάψει το καντήλι με σπίρτα, και μάλιστα κατόπιν προτροπής του δραγουμάνου του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων. Από την πλευρά του, σύμφωνα με το ρεπορτάζ του ΑΝΤ1, ο αρχιεπίσκοπος Γεράσων Θεοφάνης υποστηρίζει για το Άγιο Φως: "Ανάβει με φυσικό τρόπο και ευλογείται από την Εκκλησία. Ήρθε η ώρα να φανεί η αλήθεια. Η αλήθεια είναι πάντα ωραία και σκληρή".
Με αφορμή τα παραπάνω, και δεδομένου ότι οι αντιδράσεις για την υποδοχή του Αγίου Φωτός με τιμές αρχηγού κράτους πάνε πολλά χρόνια πίσω, πάμε να δούμε τα βασικά πράγματα που πρέπει να ξέρει κανείς γύρω από την ιστορία αφής, του τελετουργικού και των επιχειρημάτων των διαφωνούντων.
1. Η τελετή αφής
Το 1118 μ.Χ. ο Άραβας Σαλάχ Ελ Ντιν παραχώρησε στους ορθόδοξους μοναχούς τα προσκυνήματα των Αγίων Τόπων. Ο Ελ Ντιν όριζε ότι "ο πατριάρχης των Ελλήνων θα είναι ο κύριος του Καμαρέ (ναού του Παναγίου Τάφου) και αυτός θα παίρνει από τον τάφο του Ικάς το Άγιον Φως για να το μοιράζει στους Ναζωραίους (χριστιανούς)".
Έτσι πέρασε στους Έλληνες η δικαιοδοσία του Αγίου Φωτός και ο έλεγχος αυτής της. Σήμερα, στην Ορθόδοξη Εκκλησία, Άγιο Φως ή Φως της Αναστάσεως ονομάζεται η φωτιά ("φως") η οποία συμβολίζει την Ανάσταση και μεταδίδεται από τον Αρχιερέα στους πιστούς κατά την τελετή της Αναστάσεως το Μεγάλο Σάββατο. Η φλόγα ανάβει εντός του Παναγίου Τάφου και μόνο υπό την παρουσία του Ελληνορθόδοξου Πατριάρχη Ιεροσολύμων. Το Πατριαρχείο ονόμαζε "θαύμα" το όλο τελετουργικό χωρίς να διευκρινίζεται αν το θαύμα θεωρείται πως είναι ο καθαγιασμός της φυσικής φωτιάς ή το άναμμα καθεαυτό.
Σε τοπικές Ορθόδοξες Εκκλησίες το φως μεταδίδει ο ιερέας-λειτουργός της στους πιστούς τη νύχτα του Μεγάλου Σαββάτου και λίγο πριν τον εορτασμό της Αναστάσεως του Ιησού Χριστού της Ορθόδοξης Εκκλησίας με τα λόγια: "Δεύτε λάβετε φως εκ του ανεσπέρου φωτός και δοξάσατε Χριστόν τον αναστάντα εκ νεκρών". Κατόπιν, ανάβουν όλα τα φώτα του ναού, συμβολίζοντας "το φωτισμό της ανθρωπότητας δια μέσου της Ανάστασης του Χριστού".
Η τελετή αφής αποτελεί προνόμιο του ελληνορθόδοξου Πατριάρχη Ιεροσολύμων που επαναλαμβάνεται κάθε Μέγα Σάββατο μεσημέρι στη λειτουργία της Αναστάσεως, στον Πανάγιο Τάφο του Χριστού. Την παρακολουθούν χριστιανοί από όλα τα δόγματα αλλά και αλλόθρησκοι. Η τελετή του Αγίου Φωτός γίνεται στις 12 η ώρα το μεσημέρι του Μεγάλου Σαββάτου.
2. Ισχυρισμοί για μη θαυματουργική προέλευση και τέχνασμα
Πέραν από το βιβλίο του Δημήτρη Αλικάκου σχετικά με το Άγιο Φως, πολλοί έχουν αναφερθεί στην αφή ως "απάτη" ή τέχνασμα. Το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων, στις ανακοινώσεις της Αρχιγραμματείας του σχετικά με την τελετή αφής του Αγίου Φωτός, δεν κάνει οποιαδήποτε αναφορά σε θαυματουργή προέλευση του Αγίου Φωτός, αλλά έμμεσα φαίνεται να αναγνωρίζει το θαύμα, αφού στις 18 Απριλίου εορτάζει ο Άγιος Τούνομ ο εμίρης, ο Μάρτυς. Ο μητροπολίτης Πέτρας, Κορνήλιος, τοποτηρητής του πατριαρχείου Ιεροσολύμων στη θέση του Πατριάρχη Ειρηναίου, σε συνέντευξή του το 2001 στην εκπομπή Γκρίζες Ζώνες δήλωσε, ότι το θαύμα είναι ο καθαγιασμός του φυσικού φωτός, που προέρχεται από την ακοίμητη κανδήλα, που υπάρχει ήδη εντός του Ιερού Κουβουκλίου.
Ο καθηγητής Κωνσταντίνος Καλοκύρης, στο βιβλίο του Το Αρχιτεκτονικό Συγκρότημα του Ναού της Αναστάσεως Ιεροσολύμων και το θέμα του Αγίου Φωτός, ερμηνεύοντας την ευχή που διαβάζει ο Πατριάρχης, γράφει, ότι "πουθενά δεν γίνεται λόγος (ούτε καν υπαινιγμός) περί "άνωθεν κατερχόμενου αΰλου Φωτός" κατά τη στιγμή εκείνη, αλλά νοείται μόνο φως φυσικό, που ανάβεται στην ανάμνηση του Αναστάντος Χριστού" και ότι το άγιο φως είναι απλώς "το ιερό σύμβολο του "ανεσπέρου Φωτός" Χριστού, το Άγιο Φως, το νέο Φως της Αναστάσεως".
Τον 18ο αιώνα έχουμε μια αναφορά για το ιστορικό της "θαυματουργού καθόδου του Αγίου Φωτός" από τον ιησουίτη μισιονάριο (απεσταλμένο) Du Bernart. Το 1771 έστειλε από το Κάιρο υπόμνημα στον άμεσο προϊστάμενο του καθολικό επίσκοπο της Τουλούζης. Στο πρώτο μέρος αναφέρεται στο ιστορικό της τελετής, σημειώνει πως ήταν εφεύρεση των Λατίνων βασιλιάδων της Ιερουσαλήμ στα χρόνια των σταυροφοριών και προσθέτει πώς στη συνέχεια αξιοποιήθηκε από τους ορθόδοξους ιερείς.
Στις αρχές του 19ου αιώνα ο Αδαμάντιος Κοραής, μαζί με τις περισσότερες παραδόσεις και πρακτικές της Ορθόδοξης Εκκλησίας, απέρριπτε και την ερμηνεία του αγίου φωτός ως θαύματος, υποστηρίζοντας πως επρόκειτο για μηχανορραφία και "απάτη" με σκοπό οικονομικά οφέλη (αν και ο ίδιος δεν είχε ταξιδέψει ποτέ από το Παρίσι στα Ιεροσόλυμα για να παραβρεθεί στο γεγονός). Βασισμένο στην έρευνα του Αδαμάντιου Κοραή είναι και το βιβλίο του Μιχάλη Καλόπουλου "Θαύμα ή απάτη, το "άγιον" φως της Ιερουσαλήμ;" ενώ σχετική έρευνα έχει εκδώσει και ο Αλκιβιάδης Καλύβας (Η Μεγάλη Εβδομάδα και το Πάσχα στην Ελληνορθόδοξη Εκκλησία, εκδόσεις Πουρνάρα, Θεσσαλονίκη 1999).
3. Η σημερινή θέση του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων
Στην επίσημη απάντησή του στο βιβλίο του κ. Αλικάκου, το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων, ανακοίνωσε: "Ἡ ἀπάντησις τοῦ Πατριαρχείου Ἱεροσολύμων εἰς τά περιεχόμενα τοῦ βιβλίου τοῦ κ. Δημητρίου Ἀλικάκου ἐπί τοῦ θέματος τοῦ Ἁγίου Φωτός εἶναι ἡ δοθεῖσα ἤδη εἰς ἐκεῖνον ἐκ τῆς Ἀρχιγραμματείας, πρό τῆς δημοσιεύσεως τοῦ βιβλίου αὐτοῦ, ὅτι «ἡ ἐπίσημος θέσις τοῦ Πατριαρχείου διά τήν τελετήν τοῦ Ἁγίου Φωτός εἶναι ἐκείνη, ἡ ὁποία περιέχεται εἰς τό πρόγραμμα τῆς τελετῆς τοῦ Ἁγίου Φωτός τοῦ Μεγάλου Σαββάτου ἑκάστου ἔτους, εἰς τήν ἱστοσελίδα τοῦ Πατριαρχείου, εἰς τάς μελέτας Ἁγιοταφιτῶν Πατέρων καί δή τοῦ μακαριστοῦ Ἁγιοταφίτου Καλλίστου Μηλιαρᾶ εἰς τό περιοδικόν «Νέα Σιών» καί εἰς ὅ,τι συνάγεται ἐκ τῆς Ἁγίας Γραφῆς καί τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας".
Επιπλέον, σε επιστολή της Αρχιγραμματείας του Πατριαρχείου προς τον τηλεοπτικό σταθμό ΑΝΤ1, για ρεπορτάζ που μετέδωσε σχετικά με το βιβλίο του κ. Αλικάκου, γίνεται λόγος για βιντεοσκοπημένες συζητήσεις που αποτελούν προϊόν υποκλοπής χωρίς τη συγκατάθεση των συνεντευξιαζόμενων, αλλά και για "δόλια συρραφή" (μοντάζ) με σκοπό τη "διεξαγωγή του επιθυμητού αποτελέσματος. Παράλληλα, γίνεται λόγος για "επινόηση φανταστικών ιστοριών" με στόχο των σκανδαλισμό των πιστών αλλά και την αποκόμιση οικονομικού οφέλους από την πλευρά του συγγραφέα. Τονίζεται τέλος ότι έχει ζητηθεί από την Google να αφαιρέσει τα επίμαχα βίντεο από το Διαδίκτυο για όλους τους λόγους που αναφέρθηκαν παραπάνω.
Σημειώνεται εδώ πως ο Δημήτρης Αλικάκος απαντώντας στο Πατριαρχείο αναφέρει πως απέσυρε τη λέξη θαύμα από την επίσημη ιστοσελίδα του (το νέο κείμενο https://archive.fo/uCqZ2 και εδώ το παλιό https://archive.li/G1yrJ) καθώς και πως αποκόμιση οικονομικού οφέλους δεν είναι η κυκλοφορία του βιβλίου αλλά η "διαιώνιση ενός ψέματος".
4. "Αρχηγός κράτους"
Έως το 1988 το Άγιο Φως έφτανε στην Ελλάδα με πλοίο μια βδομάδα μετά το Μεγάλο Σάββατο. Το 1988, με πρωτοβουλία του ιδιοκτήτη ταξιδιωτικού πρακτορείου Ιάκωβου Οικονομίδη, στον οποίον αργότερα απονεμήθηκαν οι τίτλοι του "Μεγάλου Άρχοντα Ρεφερενδάριου" και του "Μεγαλόσταυρου", και σε συνεργασία με τον Θόδωρο Τσακιρίδη (μετέπειτα πρόεδρο των Ολυμπιακών Αερογραμμών) και τον τότε έξαρχο του Πανάγιου Τάφου στην Αθήνα (και μετέπειτα πατριάρχη Ιεροσολύμων) Ειρηναίο ξεκίνησε η μεταφορά του Αγίου Φωτός στην Ελλάδα με αεροπλάνο αμέσως μετά την αφή του στον Πανάγιο Τάφο με ειδική πτήση της Ολυμπιακής, τα έξοδα της οποίας κάλυπτε το ελληνικό κράτος.
Η αεροπορική μεταφορά του Αγίου Φωτός γινόταν με την ευθύνη ταξιδιωτικού γραφείου ως το 2002, οπότε την ανέλαβε το ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών. Κάθε χρόνο ο έξαρχος του Παναγίου Τάφου της Αθήνας παραλαμβάνει το ιερό ή "ανέσπερον" φως και με ειδική πτήση το μεταφέρει στην Αθήνα, όπου γίνεται η υποδοχή του με τιμές αρχηγού κράτους (από το 2001) και έπειτα μεταφέρεται στη Μητρόπολη Αθηνών, καθώς και σε ένα μεγάλο αριθμό άλλων Μητροπόλεων. Το Άγιο Φως μεταφέρεται και άλλα κράτη όπου υπάρχουν Ορθόδοξοι Χριστιανοί, όπως τη Γεωργία, την Ουκρανία, τη Ρουμανία, τη Ρωσία κ.ά. Το 2017 για πρώτη φορά μεταβιβάστηκε και στις ΗΠΑ με πτήση από τη Μόσχα και παραδόθηκε σε τρεις Ορθόδοξες Εκκλησίες.
5. Θέμα πολιτικής αντιπαράθεσης
Η μεταφορά του Αγίου Φωτός στην Ελλάδα έχει γίνει πολλάκις θέμα πολιτικής ή κομματικής αντιπαράθεσης. Το 2015, ο Νίκος Φίλης σχολίασε αρνητικά το γεγονός ότι το Άγιο Φως γίνεται δεκτό με τιμές αρχηγού κράτους. Ταυτόχρονα έκανε το ίδιο σχόλιο και για τα λείψανα της Αγίας Βαρβάρας που μεταφέρθηκαν στο νοσοκομείο "Άγιος Σάββας" στην Αθήνα.
Το 2015 βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ είχαν θέσει το θέμα του κόστους μεταφοράς του Αγίου Φωτός. Ο υπουργός εξωτερικών Ν. Κοτζιάς απάντησε ότι η μεταφορά στις μητροπόλεις έγινε από ιδιωτική εταιρεία με δικά της έξοδα. Το 2017 και άλλοι βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ έκαναν κριτική στη μεταφορά του Αγίου Φωτός ως "ψευδοθαύμα", αλλά σχολιάστηκαν αρνητικά από μέρος του Τύπου. Το 2014 ο τότε βουλευτής του κόμματος "Το Ποτάμι" Νίκος Δήμου αποχώρησε από το κόμμα αφού εξέφρασε δημοσίως την άποψη που έχει για το Άγιο Φως (ότι είναι ειδωλολατρικό σύμβολο και πως "Όσο πλησιάζει το Πάσχα και σκέπτομαι πως πάλι θα ξοδέψουμε χρήματα για να φέρουμε το (δήθεν) Άγιο Φως και να το υποδεχθούμε με τιμές αρχηγού κράτους, γίνομαι εμμανής αντικληρικός. Και υποθέτω πως το ίδιο θα γινόταν και ο Ιησούς, που από ότι ξέρουμε, δεν πίστευε σε ειδωλολατρικά σύμβολα – και μάλλον θα μοίραζε τα χρήματα στους φτωχούς".
www.news247.gr
