ΑΡΧΑΙΑ ΗΛΙΔΑ 1990-2019: 29 ΧΡΟΝΙΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣ ΣΤΑ ΔΡΩΜΕΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΔΕΙΞΗ ΤΗΣ ΔΙΟΡΓΑΝΩΤΡΙΑΣ ΠΟΛΗΣ ΤΩΝ ΟΛΥΜΠΙΑΚΩΝ ΑΓΩΝΩΝ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ...
Το 1990 πολίτες της Αμαλιάδας και του Ηλειακού Κάμπου ίδρυσαν την «Εταιρία Φίλων Αρχαίας Ήλιδας». Επί προεδρίας Δ. Κράλλη, η Εταιρία κατόρθωσε, με πενιχρά μέσα, να αναλάβει σημαντικές πρωτοβουλίες για την ανάδειξη του αρχαιολογικού χώρου της Αρχαίας Ήλιδας. Παραθέτουμε αναλυτικά τα κορυφαία αποτελέσματα αυτών των πρωτοβουλιών.
Το 1991, με παρέμβαση της Εταιρείας Φίλων Αρχαίας Ήλιδας, τα αρχαιολογικά ευρήματα της Αρχαίας Ήλιδας επέστρεψαν από τις αποθήκες του Παλιού Μουσείου της Αρχαίας Ολυμπίας στον φυσικό τους χώρο και παράλληλα ξεκίνησαν εκτεταμένες εργασίες συντήρησης υπό την επίβλεψη του αείμνηστου αρχαιολόγου, Νίκου Γιαλούρη.
2)1991: ΕΝΑΡΞΗ ΑΝΑΣΚΑΦΩΝ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΗΛΙΔΑ
Μετά από πολύχρονη αδράνεια, υλοποιήθηκε εκτεταμένο πρόγραμμα συστηματικών ανασκαφών υπό την ευθύνη του αρχαιολόγου Νίκου Γιαλούρη. Κατά τη διάρκεια αυτών των ανασκαφών ήρθαν στο φως και τα απαράμιλλης αισθητικής και αρχαιολογικής αξίας ψηφιδωτά, στα οποία απεικονίζονται οι 12 άθλοι του Ηρακλή και οι 9 Μούσες, που εκτίθενται σήμερα στο Νέο Μουσείο Αρχαίας Ήλιδας.
3)1991: Ίδρυση Φεστιβάλ Αρχαίας Ήλιδας
Η δημιουργία του κορυφαίου πολιτιστικού θεσμού, του Φεστιβάλ Αρχαίας Ήλιδας, αποτέλεσε τομή στα πολιτιστικά δρώμενα της Ηλείας και εντάχθηκε στη στρατηγική ανάδειξης και προβολής της Αρχαίας Ήλιδας, δρώντας ως εκπορθητική δύναμη απέναντι στις δυνάμεις που ήθελαν αναξιοποίητο και αδρανές το ιερό της διοργανώτριας πόλης των Ολυμπιακών Αγώνων.
4)Νέο Μουσείο Αρχαίας Ήλιδας
Οι πρωτοβουλίες για την ανέγερση του Νέου Μουσείου Αρχαίας Ήλιδας κράτησαν ζωντανή την υπόθεση ανάδειξης της Αρχαίας Ήλιδας απέναντι στην πεισματικά και ανεξήγητα αρνητική στάση του Υπουργείου Πολιτισμού. Το Υπουργείο απέρριπτε συστηματικά την εκδοχή ανέγερσης του νέου μουσείου και αρνήθηκε να προχωρήσει στην απαλλοτρίωση της αναγκαίας έκτασης των 25 στρεμμάτων και στην εκπόνηση της αναγκαίας αρχιτεκτονικής μελέτης.
Απέναντι σε αυτή την πολιτική της αδράνειας και της στασιμότητας της πολιτείας, η Εταιρεία Φίλων Αρχαίας Ήλιδας, δημιουργώντας συνθήκες γενικευμένου αιτήματος της τοπικής κοινωνίας, προσέφερε δωρεάν έκταση 25 στρεμμάτων, μέρος της οποίας ήταν δωρεά και των ντόπιων κατοίκων, και την αρχιτεκτονική μελέτη εφαρμογής για συνολικό εμβαδόν 3.500m₂, προκειμένου να ανεγερθεί το νέο μουσείο.
Η αρχιτεκτονική μελέτη εκπονήθηκε από τους καθηγητές του Εθνικού Μετσόβειου Πολυτεχνείου, Τάσο και Δημήτρη Μπίρη. Η επιλογή των συγκεκριμένων αρχιτεκτόνων δεν ήταν τυχαία. Καθώς είχαν ήδη λάβει το 2ο βραβείο, ανάμεσα σε 365 αρχιτεκτονικά γραφεία από όλο τον κόσμο, στα πλαίσια του διεθνούς διαγωνισμού για το Νέο Μουσείο Ακρόπολης, εξέφραζαν την πιο ολοκληρωμένη μουσειακή αντίληψη στον ελληνικό χώρο.
Οι πρωτοβουλίες αυτές είχαν ως αποτέλεσμα να καμφθούν οι αντιστάσεις του Υπουργείου Πολιτισμού και να αναγκαστεί να δημοπρατήσει την ανέγερση του Νέου Μουσείου Αρχαίας Ήλιδας, ως το μοναδικό ώριμο έργο για την Ηλεία εν όψει των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004.
5)Η Αρχαία Ήλιδα εντάσσεται στον Δήμο Αμαλιάδας
Το 1998, επί δημοτικής θητείας Δ. Κράλλη, ο δήμος διεκδίκησε και πέτυχε την ένταξη της Αρχαίας Ήλιδας στο νέο διευρυμένο καποδιστριακό Δήμο Αμαλιάδας. Το γεγονός αυτό δεσμεύει και επιφορτίζει με διαχρονικά καθήκοντα τον Δήμο Ήλιδας, καθώς οι συνεχείς, σταθερές και χωρίς οπισθοχωρήσεις πρωτοβουλίες για την ανάδειξη της Αρχαίας Ήλιδας αποτελούν αδιαπραγμάτευτο και αυτονόητο ιστορικό καθήκον.
6) Κτηματολογικός πίνακας αρχαιολογικού χώρου Ήλιδας
Με ευθύνη της Εταιρείας Φίλων Αρχαίας Ήλιδας εκπονήθηκε τοπογραφική μελέτη για τη σύνταξη κτηματολογικού πίνακα σε εύρος πεδίου 3.500 στρεμμάτων, από τον κορυφαίο στο είδος τοπογράφο Μανώλη Καποκάκη. Αυτή η μελέτη αποτελεί χρήσιμο εργαλείο για τις μελλοντικές εξελίξεις στην Αρχαία Ήλιδα.
7)Έκδοση του βιβλίου «ΑΡΧΑΙΑ ΗΛΙΣ, ΤΟ ΛΙΚΝΟ ΤΩΝ ΟΛΥΜΠΙΑΚΩΝ ΑΓΩΝΩΝ», του αρχαιολόγου Νίκου Γιαλούρη
Η Εταιρεία Φίλων Αρχαίας Ήλιδας, αντιλαμβανόμενη την ανάγκη έκδοσης του βιβλίου του Νίκου Γιαλούρη «ΑΡΧΑΙΑ ΗΛΙΣ, ΤΟ ΛΙΚΝΟ ΤΩΝ ΟΛΥΜΠΙΑΚΩΝ ΑΓΩΝΩΝ», προχώρησε στην αγορά των πνευματικών δικαιωμάτων του συγγραφέα που ήταν προϋπόθεση για την έκδοση.
Η έκδοση πραγματοποιήθηκε το 1996 και αποτελεί το μόνιμο αναμνηστικό δώρο που διακινεί ο Δήμος Ήλιδας. Δεσμεύσεις για την ανάδειξη της Αρχαίας Ήλιδας Παρουσιάζοντας τις πρωτοβουλίες μας για την ανάδειξη της Αρχαίας Ήλιδας από το 1990 έως σήμερα, επιβάλλεται να προσδιορίσουμε με απόλυτη σαφήνεια του επιδιωκόμενους στόχους της νέας δημοτικής αρχής.
α) Πρόγραμμα ανασκαφών
Η έναρξη εκτεταμένου προγράμματος ανασκαφών αποτελεί κρίσιμη προτεραιότητα. Η αξιοποίηση των χρηματοδοτικών εργαλείων της αυτοδιοίκησης σε συνδυασμό με την αξιοποίηση του θεσμού της χορηγίας θα αποτελέσουν τη βάση για την υλοποίηση του ανασκαφικού έργου σε συνεργασία με την αρχαιολογική υπηρεσία.
β)Υπάρχουσες ανάγκες και επισκεψιμότητα Νέου Μουσείου Αρχαίας Ήλιδας
Η εκπόνηση στρατηγικού σχεδίου διαχείρισης και προβολής του μουσείου, όπως συμβαίνει στα σύγχρονα μουσεία της Ελλάδας και του εξωτερικού, σε συνεργασία με την αρχαιολογική υπηρεσία θα διαμορφώσει τις προϋποθέσεις για την αντιμετώπιση των σύγχρονων αναγκών του μουσείου και την αύξηση της επισκεψιμότητάς του.
γ)Κέντρο φιλοξενίας αρχαιολογικής έρευνας
Τα υπάρχοντα σχολικά κτίρια της ευρύτερης περιοχής, τα οποία βρίσκονται εκτός λειτουργίας, θα διαμορφωθούν σε χώρους φιλοξενίας, μελέτης και έρευνας για τους φοιτητές και ερευνητές των ελληνικών και ευρωπαϊκών αρχαιολογικών σχολών που θα συνδράμουν στην αρχαιολογική έρευνα σε συνεργασία με την αρχαιολογική υπηρεσία.
δ)Διεθνές Συνεδριακό Κέντρο Αρχαίας Ήλιδας
Η κατασκευή Διεθνούς Συνεδριακού Κέντρου στην Αρχαία Ήλιδα αποτελεί κορυφαίο έργο πολιτισμικής υποδομής καθώς θα ενθαρρύνει την έρευνα της επιστημονικής κοινότητας για την Αρχαία Ήλιδα και ταυτόχρονα θα συμβάλλει καθοριστικά στην ανάδειξη του αρχαιολογικού και αξιακού φορτίου της περιοχής. Η εκπόνηση αρχιτεκτονικής μελέτης επιβάλλεται να εναρμονίζεται αισθητικά με την αρχιτεκτονική του Νέου Μουσείου Ήλιδας.
ε)Πρόγραμμα αναγκαστικών απαλλοτριώσεων ιδιοκτησιών εντός του αρχαιολογικού χώρου
Ο κτηματολογικός χάρτης, που έχουμε στα χέρια μας, αποτελεί το εργαλείο για να απελευθερωθεί σε πρώτη φάση έκταση 50 στρεμμάτων περίπου στο βορειοδυτικό τμήμα του αρχαιολογικού χώρου, ώστε να επιχειρηθεί στη συνέχεια ο εντοπισμός και η ανάδειξη των γυμνασίων και της παλαίστρας των ολυμπιακών αγώνων. Σε αυτή την κατεύθυνση υπάρχει η δυνατότητα χρηματοδότησης από τον θεσμό της χορηγίας και συγκεκριμένα από το ελληνικό επιχειρείν που έχει ήδη προχωρήσει σε ανάλογες εκταμιεύσεις προς την αρχαιολογική υπηρεσία.
στ)Παράκαμψη αρχαιολογικού χώρου
Η εκπόνηση μελέτης οδοποιίας για την κατασκευή δρόμου παράκαμψης του αρχαιολογικού χώρου θα δρομολογήσει θετικές εξελίξεις για το μέλλον της Αρχαίας Ήλιδας. Στην υλοποίηση αυτού του στόχου πρέπει να ληφθεί υπόψη η υπάρχουσα επιστημονική προσέγγιση του αρχαιολόγου Λάζαρου Κολόνα.
ζ) ΔΙΑΔΗΜΟΤΙΚΟ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΘΕΑΤΡΟ ΑΡΧΑΙΑΣ ΗΛΙΔΑΣ
Προτείνουμε οι τρεις δήμοι, Ήλιδας, Πηνειού, Ανδραβίδας – Κυλλήνης, να προχωρήσουν στην ίδρυση «Διαδημοτικού Οργανισμού», όπως προβλέπεται από τον δημοτικό κώδικα, με σκοπό την ίδρυση «Διαδημοτικού Περιφερειακού Θεάτρου Αρχαίας Ήλιδας». Στα όργανα διοίκησης θα μπορούν να συμμετέχουν τα αυτοδιοικητικά στελέχη και οι πολίτες της τοπικής κοινωνίας, που αποδεδειγμένα έχουν επιδείξει αποφασιστικότητα και υψηλής στάθμης πολιτιστική συνείδηση και δημιουργία.
Πηγή χρηματοδότησης θα είναι ο θεσμός της χορηγίας, όπως για παράδειγμα συμβαίνει με τις παραστάσεις του Εθνικού Θεάτρου, από τους οικονομικούς απολογισμούς του οποίου προκύπτει ότι σχεδόν το συνολικό κόστος των παραστάσεων καλύπτεται από ιδιωτικές χορηγίες.
Η δημιουργία ενός ισχυρού και ποιοτικού Διαδημοτικού Περιφερειακού Θεάτρου Αρχαίας Ήλιδας, που οι παραγωγές του θα ανοίγουν το Φεστιβάλ Αρχαίας Ήλιδας και στη συνέχεια θα παρουσιάζονται στην υπόλοιπη επικράτεια, δίνει την ευκαιρία να αναδειχθεί ο πολιτιστικός ρόλος και η πολιτιστική παρακαταθήκη της Αρχαίας Ήλιδας στον ιερό χώρο της Επιδαύρου, αλλά και σε όλα τα αρχαία θέατρα της Ελλάδας.
η) ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΑΡΧΑΙΑΣ ΗΛΙΔΑΣ
Το Φεστιβάλ Αρχαίας Ήλιδας στην 28χρονη διαδρομή του κατεγράφη ως κορυφαίος πολιτιστικός θεσμός στο Νομό Ηλείας. Βαριά πολιτιστική παρακαταθήκη του Φεστιβάλ αποτελούν οι στιγμές που σαγήνευσαν με την ερμηνεία τους οι ιέρειες του αρχαίου δράματος Άννα Συνοδινού και Λυδία Κονιόρδου το 1991, οι μελωδίες από το βιολί του εικοσάχρονου Λεωνίδα Καβάκου στο Κάστρο Χλεμούτσι το 1992 και του δεκαεφτάχρονου πιανίστα Δημήτρη Σγούρου στο Αρχαίο Θέατρο της Ήλιδας το 1991. Η ιστορική πολιτιστική ανακεφαλαίωση για το Φεστιβάλ, που επιχειρούμε σε αυτό το σημείο, είναι αναγκαία για να αποφύγουμε στο μέλλον την αλλοίωση του χαρακτήρα του, όπως αυτός διαμορφώθηκε την χρονιά ίδρυσής του, το 1991.
Το Φεστιβάλ Αρχαίας Ήλιδας, με την ποιότητα των πολιτιστικών δρωμένων του και την ευρεία απήχησή του, ήταν καταλυτικός παράγοντας για την ανάδειξη των αρχαιολογικών χώρων της Αρχαίας Ήλιδας και του Κάστρου Χλεμούτσι. Οι αντιστάσεις τις πολιτείας για την ανέγερση του νέου «Αρχαιολογικού Μουσείου Ήλιδας» κάμφθηκαν, όταν η Εταιρεία Φίλων Αρχαίας Ήλιδας εκχώρησε ως δωρεά την μελέτη του μουσείου και το οικόπεδο ανέγερσής του.
Το Φεστιβάλ εδραιώθηκε, γιατί τροφοδοτήθηκε από την μοναδικότητα του Αρχαίου Θεάτρου της Ήλιδας, από την επιβλητικότητα του βιγλάτορα του Ιονίου, του Κάστρου Χλεμούτσι, και από τα βυζαντινά μνημεία της περιοχής, την Φραγκαβίλα Αμαλιάδας, την Καθολική Γαστούνης, την Αγ. Σοφία Ανδραβίδας, την Αγ. Ελεούσα Βαρθολομιού, την Παλιοπαναγιά Παλαιάς Μανωλάδας. Μεγαλούργησε, όμως, με την υπεύθυνη υποστήριξη της τοπικής κοινωνίας της Αμαλιάδας και του Ηλειακού Κάμπου.
Τα τελευταία χρόνια είναι ευδιάκριτο ότι κυριαρχούν ο κατακερματισμός των πολιτιστικών εκδηλώσεων, η αποδυνάμωση των πολιτιστικών δρωμένων εντός των ιστορικών χώρων, αλλά και η αδυναμία του φεστιβάλ να εκπέμπει κρυστάλλινα μηνύματα πολιτισμού. Δεν υπήρξε ποτέ δημόσιος απολογισμός για το πολιτιστικό αποτέλεσμα των εκδηλώσεων, αν δηλαδή λειτούργησε το φεστιβάλ ως φορέας διαπαιδαγώγησης και πολιτιστικής ανύψωσης της τοπικής κοινωνίας ή επικράτησαν τα πάσης φύσεως θεατρικά και μουσικά σχήματα με γνώμονα την εισπρακτική επιτυχία.
Πιστεύουμε ότι επιβάλλεται η επανεκκίνηση του Φεστιβάλ Αρχαίας Ήλιδας από τις γενέθλιες ρίζες του, με αποκλειστικό γνώμονα το πολιτιστικό – κοινωνικό αποτέλεσμα που θα παράγει. Καίριο ρόλο σε αυτό πρέπει να διαδραματίσουν από κοινού οι Δήμοι Ήλιδας, Πηνειού, Ανδραβίδας – Κυλλήνης, οι οποίοι θα αναλάβουν ισότιμα την διοργάνωση του 29ου Φεστιβάλ Αρχαίας Ήλιδας το καλοκαίρι του 2019, για να καταστεί ο θεσμός πρότυπο πολιτιστικής παραγωγής της Δυτικής Ελλάδας.
