Βούδας 563-483 π.Χ.

Ο Γκαουτάμα Βούδας, του οποίου το πραγματικό όνομα ήταν πρίγκιπας Σιντάρτα, υπήρξε ο ιδρυτής του βουδισμού, μίας από τις μεγαλύτερες θρη...

Ο Γκαουτάμα Βούδας, του οποίου το πραγματικό όνομα ήταν πρίγκιπας Σιντάρτα, υπήρξε ο ιδρυτής του βουδισμού, μίας από τις μεγαλύτερες θρησκείες του κόσμου. 

Ο Σιντάρτα ήταν γιος ενός βασιλιά της Καπιλαβάστα, μιας πόλης στη βορειοανατολικής Ινδία, κοντά στα σύνορα με το Νεπάλ. Ο Σιντάρτα, της φατρίας Γκαουτάμα και της φυλής των Σακύα, εικάζεται ότι γεννήθηκε το 563 π.Χ. στο Λοαμπύνι, το οποίο σήμερα υπάγεται στο Νεπάλ. Στα δεκαέξι του χρόνια νυμφεύθηκε μια συνομήλικη ξαδέλφη του. Μεγαλωμένος στο πολυτελέστατο βασιλικό ανάκτορο ο πρίγκιπας Σιντάρτα δεν είχε γνωρίσει την έλλειψη υλικών ανέσεων. Μολοντούτο ένιωθε βαθύτατα ανικανοποίητος. Είχε παρατηρήσει ότι οι άνθρωποι, στην πλειονότητά τους ήταν φτωχοί και υπέφεραν από στερήσεις. Ακόμα και οι πλούσιοι ήταν συχνά απογοητευμένοι και δυστυχείς, ενώ όλα τα ανθρώπινα όντα ήταν εκτεθειμένα σε αρρώστιες και στο τέλος υπέκυπταν στον θάνατο. Φρονούσε ότι οπωσδήποτε η ζωή είναι να προσφέρει κάτι παραπάνω από εφήμερες απολαύσεις που εξανεμίζονταν ταχύτατα από την οδύνη και το θάνατο.

Όταν έγινε 29 ετών, αμέσως μετά τη γέννηση του πρώτου του γιου, ο Γκαουτάμα αποφάσισε ότι έπρεπε να εγκαταλείψει το βίο που διήγε και να αφοσιωθεί ολόψυχα στην αναζήτηση της αλήθειας./ Αναχώρησε από το παλάτι αφήνοντας πίσω τη σύζυγό του, το νεογέννητο παιδί του και όλα τα κοσμικά υπάρχοντά του για να γίνει αδέκαρος ταξιδευτής. Για κάποιο διάστημα μαθήτευσε στο πλευρό ευκλεών ιερέων της εποχής, αλλά αφού αφομοίωσε τις διδαχές τους έκρινε πως οι απαντήσεις που έδιναν στα προβλήματα της ανθρώπινης ύπαρξης δεν ήταν καθόλου ικανοποιητικές. Εκείνη την εποχή επικρατούσε ευρέως η αντίληψη ότι για να φτάσει κανείς στην ανθρώπινη σοφία έπρεπε να ακολουθήσει το μονοπάτι του ακραίου ασκητισμού. Εκείνη ώθησε τον Γκαουτάμα προς αυτή την κατεύθυνση, ο οποίος για αρκετά χρόνια υπέβαλε τον εαυτό του σε εξαντλητικές νηστείες και εξαγνιστικούς κολασμούς. Τελικά όμως συνειδητοποίησε ότι το μόνο που κατάφερε με το βασανισμό του σώματός του ήταν να συσκοτίζει το μυαλό του, δίχως να οδηγείται εγγύτερα στην αληθινή σοφία. Αποφάσισε λοιπόν να επανέλθει σε ένα φυσιολογικό ρυθμό ζωής, εγκαταλείποντας τον ασκητισμό.

Όταν βρισκόταν μόνος, στοχαζόταν τα προβλήματα της ανθρώπινης ύπαρξης. Τελικά ένα απόβραδο, καθώς καθόταν στη σκιά μιας γιγάντιας συκιάς, η αποκάλυψη φώτισε τη διάνοιά του. Είδε όλα τα κομμάτια να συναρμόζονται συνθέτοντας μια εικόνα που έλυνε το γρίφο της ζωής. Ο Σιντάρτα παρέμεινε όλη τη νύχτα σε βαθιά περισυλλογή. Με την έλευση της αυγής είχε πεισθεί ότι αυτή ήταν η λύση και ως ο ίδιος ήταν πλέον Βούδας, δηλαδή "πεφωτισμένος".

Τότε ήταν 35 ετών. Τα υπόλοιπα 45 χρόνια της ζωής του ταξίδεψε σε όλη τη βορειοδυτική Ινδία, κηρύσσοντας τη νέα φιλοσοφία σε όσους ήταν πρόθυμοι να τον ακούσουν. Το 483 π.Χ., χρονολογία του θανάτου του, είχε αποκτήσει χιλιάδες οπαδούς. Μολονότι η διδασκαλία του δεν καταγράφηκε ποτέ, οι πιστοί του είχαν απομνημονεύσει τα λόγια του και τα μεταβίβασαν προφορικά στις επερχόμενες γενιές.

Οι διδαχές του Βούδα μπορούν να συνοψιστούν σε αυτό που οι βουδιστές αποκαλούν"Τέσσερις Ευγενείς Αλήθειες".
1] Η ανθρώπινη ζωή είναι συνυφασμένη με την δυστυχία.
2] Αιτία αυτής της δυστυχίας είναι ο ανθρώπινος εγωισμός και πόθος.
3] Ο εγωισμός και ο πόθος, σε ατομικό επίπεδο, μπορούν να απαλειφθούν -το απορρέον καθεστώς όπου όλες οι επιθυμίες και οι πόθοι έχουν εξαλειφθεί ονομάζεται "νιρβάνα" [στην κυριολεξία σημαίνει εξαφάνιση ή απόσβεση].
4] Η μέθοδος απόδρασης από τον εγωισμό και τον πόθο είναι το λεγόμενο "Οκτάπτυχο Μονοπάτι" [Οκταπλή Ατραπός]: ορθές απόψεις, ορθή προσπάθεια, ορθή μέριμνα και ορθός στοχασμός.

Εδώ αξίζει να προστεθεί ότι ο βουδισμός απευθύνεται σε όλους, ανεξαρτήτως φυλής και ότι σε αντίθεση με τον ινδουισμό, δεν κάνει διακρίσεις ανάλογα με την κάστα.

Για κάποιο διάστημα, μετά το θάνατο του Γκαουτάμα, η νέα θρησκεία εξαπλωνόταν με αργούς ρυθμούς. Τον 3ο αιώνα π.Χ., ο Ινδός αυτοκράτορας Ασόκα ασπάστηκε τον βουδισμό. Η υποστήριξή του επέφερε την ταχεία εξάπλωση της βουδιστικής επιρροής και τη διάδοση των διδαγμάτων της στην Ινδία, καθώς και τη διείσδυση του βουδισμού στις γειτονικές χώρες. Ο βουδισμός απλώθηκε νότια, στην Κεϊλάνη, και ανατολικά στη Βιρμανία. Από εκεί διαδόθηκε σε όλη τη νοτιοανατολική Ασία ως τη Μαλαϊκή Χερσόνησο και την περιοχή που συνιστά σήμερα την Ινδονησία. Επεκτάθηκε επίσης προς βορρά, στο Θιβέτ και προς βορειοδυτικά στο Αφγανιστάν και την Κεντρική Ασία. Ακόμα, άσκησε επιρροή στην Κίνα όπου κατέκτησε πολυάριθμους πιστούς κι από εκεί πέρασε στην Κορέα και την Ιαπωνία.

Στην ίδια την Ινδία όμως η νέα πίστη άρχισε να παρακμάζει μετά το 500 περίπου, ενώ σχεδόν εξαφανίστηκε μετά το 1200. Στην Κίνα και την Ιαπωνία αντιθέτως ο βουδισμός παρέμεινε η κύρια θρησκεία. Στο Θιβέτ και στη Νοτιοανατολική Ασία είναι εδώ και αιώνες η επικρατέστερη.

Τα διδάγματα του Βούδα καταγράφηκαν αρκετούς αιώνες μετά τον θάνατό του και εύλογα το κίνημά του κατακερματίστηκε σε ποικίλες αιρέσεις. Ο βουδισμός διαιρείται κυρίως σε δύο κλάδους:
Τον Τεραβάντα που κυριαρχεί στη νότια Ασία και θεωρείται από πλείστους σοφούς της Δύσης ως ο πλησιέστερος στις αυθεντικές διδαχές του Βούδα και,
Το Μαχαγιάνα που έχει επικρατήσει στο Θιβέτ, την Κίνα και τη βόρεια Ασία.

Ένας από τους λόγους της εξαφάνισης του βουδισμού στην Ινδία είναι ο ινδουισμός ο οποίος αφομοίωσε πολλές από τις ιδέες και τις αρχές του.
Στην Κίνα επίσης υπάρχει μεγάλος αριθμός ανθρώπων που ενώ δεν θεωρούν τους εαυτούς τους βουδιστές είναι βαθύτατα επηρεασμένοι από την βουδιστική φιλοσοφία.

Ο βουδισμός, σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό από τον χριστιανισμό ή τον μουσουλμανισμό, είναι εμποτισμένος από το πνεύμα της ειρήνης. Ο προσανατολισμός της μη βίας έχει διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην πολιτική ιστορία των βουδιστικών κρατών.

Έχει συχνά ειπωθεί ότι αν ο Χριστός επέστρεφε στη γη θα ένιωθε συγκλονισμένος από τα αίσχη που έγιναν στο όνομά του και τρομοκρατημένος από τις αιματηρές μάχες που διεξήχθησαν μεταξύ προσώπων από διάφορες αιρέσεις οι οποίοι αυτοαποκαλούνται πιστοί του. Αλλά και ο Βούδας αναμφίβολα θα καταπλησσόταν από τα πολυάριθμα δόγματα που παρουσιάστηκαν ως βουδιστικά.

Ωστόσο, μολονότι υπάρχουν πολλές βουδιστικές αιρέσεις και χαώδεις διαφορές ανάμεσά τους, δεν υπάρχει προηγούμενο στη βουδιστική ιστορία που να μπορεί, έστω και αμυδρά, να συγκριθεί με το αιματοκύλισμα των θρησκευτικών πολέμων στη χριστιανική Ευρώπη. Από αυτή την άποψη, τουλάχιστον, η διδασκαλία του Βούδα φαίνεται να είχε σαφώς μεγαλύτερη επίδραση στις τάξεις των οπαδών του απ' ότι οι διδαχές του Χριστού στους δικούς του πιστούς.

Οι βουδιστικές διδαχές δεν αποτελούν σε καμία περίπτωση αναμάσημα προηγούμενων ινδικών φιλοσοφιών και ο βουδισμός εξαπλώθηκε πολύ πέρα από τα όρια του κράτους που το γέννησε χάρη τόσο στην πρωτοτυπία των συλλήψεων του Γκαουντάμα Βούδα όσο και στην ευρεία απήχηση της φιλοσοφίας του.

[Micbael H. Hart: Οι 100 προσωπικότητες με τη μέγιστη επιρροή στην πορεία της ανθρωπότητας]