Χιλιετίες τώρα στα ελληνικά πελάγη τα κύματα δεν σταμάτησαν ποτέ να βγάζουν μύθους στον αφρό. Ενας από αυτούς λέει ότι την έκτη μέρα τ...
Χιλιετίες τώρα στα ελληνικά πελάγη τα κύματα δεν σταμάτησαν ποτέ να βγάζουν μύθους στον αφρό. Ενας από αυτούς λέει ότι την έκτη μέρα της Δημιουργίας, όταν ο Πλάστης είχε ολοκληρώσει πλέον το έργο του, στάθηκε λίγο με τις λάσπες στα χέρια να το καμαρώσει. Του άρεσε! Χαμογέλασε ικανοποιημένος και τίναξε τις λάσπες από τα χέρια του πάνω στη θάλασσα. Ετσι γεννήθηκαν τα νησιά μας, που δεν ήταν μέρος του γενικού σχεδίου. Να λοιπόν η αιτία που είναι διαφορετικά από τον υπόλοιπο κόσμο, σε σημείο που πολλοί αποδημητικοί παραθεριστές -οι οποίοι προφανώς μαθαίνουν γεωγραφία από τις διαφημιστικές μπροσούρες- να τις θεωρούν ξεχωριστή χώρα, τα "greek islands".
Αυτή η διαφορετικότητα σε όλη την γκάμα του ωραίου είναι που κρατάει ομήρους τις αισθήσεις και καλεί τους ποιητές στο βάθρο. Το κοκτέιλ με την αίσθηση της ιστορίας, του αιώνιου, γίνεται μεθυστικό. Είναι το νέκταρ που ήπιε ο Λακρουά όταν διακήρυξε πως "τίποτε δεν υπάρχει στη γη που να θέλγει περισσότερο". Είναι η απλότητα, η αυθεντικότητα που μαγεύει μέχρι σήμερα τον παραθεριστή ο οποίος σέβεται τον εαυτό του και σκίζει τον αύξοντα αριθμό στις πελατειακές λίστες της τουριστικής βιομηχανίας, αδιαφορώντας αν ο προορισμός του διαθέτει γκουρμέ εστιατόρια με γαλλική κουζίνα.
Γιατί τα ελληνικά νησιά δεν είναι Ντουμπάι, παράδεισος βάσει σχεδίου, με ημερομηνία ολοκλήρωσης έργου, εγκαίνια και, αργά ή γρήγορα, ημερομηνία λήξης. Εχουν το καθένα τη δική του, ξεχωριστή προσωπικότητα, που την καθορίζει η θεική πλην τυχαία φυσική προίκα και η ξεχωριστή ιδιοσυγκρασία των ανθρώπων τους. Εχουν όμως και κοινά στοιχεία που τα χαρακτηρίζουν ως σύνολο, γιατί γεννήθηκαν από τις ίδιες ανάγκες, τις ίδιες φιλοδοξίες και κυρίως τους ίδιους κινδύνους.
Καθώς η εύκολη επικοινωνία με τα διοικητικά κέντρα ήταν πολυτέλεια -ενίοτε μάλιστα εξακολουθεί να είναι- για τους ναυτιλλόμενους άρπαγες μέχρι πριν από διακόσια χρόνια οι θάλασσές μας με τα χιλιάδες νησιά, μικρά και μεγάλα, και τον συνεχή πολιτισμό χιλιετιών έμοιαζαν σαν σελφ σέρβις λαφύρων και σκλάβων. Η πειρατεία που ήταν κοινό πρόβλημα για τους νησιώτες καθόρισε τον τρόπο ζωής τους και φυσικά την αρχιτεκτονική των οικισμών τους. Σπίτια κολλητά το ένα στο άλλο, που φαίνονται να ξεχύνονται από την κορυφή του λόφου ή τα τείχη του κάστρου, αλλά στην πραγματικότητα προσπαθούν να γαντζωθούν. Μικρά ανοίγματα για καλύτερη άμυνα και περισσότερη προστασία από τον εκτυφλωτικό ήλιο. Στενά δαιδαλώδη σοκάκια για να αξιοποιηθεί ο περιορισμένος χώρος.
Και επειδή η λαική αρχιτεκτονική είναι η αρχιτεκτονική του χρήσιμου και συγχρόνως του ωραίου, από τη μία προσάρμοσε τις κατά τόπους παραδοσιακές τεχνικές στις κοινές ανάγκες και από την άλλη ενσωμάτωσε σε αρμονικές δόσεις τη βυζαντινή με την ενετική κληρονομιά, ενώ θα μπορούσε να ανιχνεύσει κανείς ακόμη και πελασγικά στοιχεία. Τα εκκλησάκια με τους θολωτούς τρούλους συνυπάρχουν στον ίδιο καμβά με τις πολεμίστρες και τα χαραγμένα οικόσημα, τις ταράτσες των αποκάτω που γίνονται αυλές των αποπάνω, τα ανθόλιστα μπαλκόνια που ενώνονται σχηματίζοντας στοές, τα πατώματα-βίγλες, τις μικρές πλατείες με τα καφενεία της κοινωνικότητας, τους απανταχού παρόντες ανεμόμυλους που στεφανώνουν τους λόφους αλλά και τα αρχοντόσπιτα των καπεταναίων που συναγωνίζονταν ποιος θα κάνει ομορφότερο τον τόπο του.
Εικόνες που ελκύουν κάθε χρόνο εκατομμύρια επισκέπτες απ' όλο τον κόσμο και ταυτόχρονα δημιουργούν, παρά την αδιαμφισβήτητη ενίσχυση του εθνικού εισοδήματος, έναν άλλο κίνδυνο, σύγχρονο, αυτόν της αλλοτρίωσης από την κακώς νοούμενη ανάπτυξη ή και ακόμα χειρότερα την ανθρώπινης ματαιοδοξία. Οποιος θυμάται, π.χ. τη Μύκονο πριν από τριάντα χρόνια δεν μπορεί παρά να θλίβεται βλέποντάς την να μετατρέπεται, παρά τις καλύτερες ίσως των προθέσεων, σε έκθεση "σύγχρονης παραδοσιακής κατοικίας", με πισίνες και υδρομασάζ. Αυτά, όμως, όσον αφορά τα πιο διαφημισμένα από τα νησιά μας. Γιατί υπάρχουν πλήθος άλλα όπου η αυθεντικότητα και η παράδοση δεν αποτελούν εμπορικό κλισέ, τα νησιά "της άγονης γραμμής" όπως συνηθίσαμε να τα λέμε.
Ο άχαρος αυτός επιθετικός προσδιορισμός περιορίζεται, ευτυχώς, μόνο στην τουριστική τους αξιοποίηση, η οποία αντανακλάται στα δρομολόγια των πλοίων που πιάνουν στα λιμάνια τους. Κατά τα άλλα, αποτελούν τον πιο γόνιμο προορισμό για τον περιηγητή που αναζητεί την αυθεντική παράδοση, αυτήν που φύσει και θέσει δεν μπορεί να προσφέρει κανένας ξενοδοχειακός κολοσσός "όλα σε ένα", κανένα "κοσμοπολίτικο" νησί όπου οι πισίνες ολυμπιακών διαστάσεων ξεπερνούν σε αριθμό τις εκκλησίες του.
Κι όταν το ζητούμενο είναι η αυθεντικότητα, καλή η Ρόδος και η Μύκονος, καλή η Κέρκυρα κι η Σαντορίνη, ακόμη καλύτερη όμως η Τήλος, η Κίμωλος, η Θηρασιά, ο Αι-Στράτης, ο Κάλαμος, και για τους αναχωρητές της φυσιολατρίας η Κίναρος, η Πολύαιγος, οι Στροφάδες...
Δαντελωτά ακρογιάλια, άσπιλες φυσικές καλλονές, παραδεισένιες αμμουδιές, απομονωμένες παραλίες όπου η προσωπική γαλήνη δεν γίνεται έρμαιο των ηθών και εθίμων των κατά τα άλλα συμπαραθεριστών, ιστορικά μνημεία που σε ταξιδεύουν σε εποχές ρομαντικές, νησιώτες που κάθε τους κουβέντα γίνεται τραγούδι και κάθε τους κίνηση χορός.
Νησιά που ξεχωρίζουν ακόμη για την ιστορία και την αρχική φυσιογνωμία τους και στα οποία το ελληνικό καλοκαίρι διατηρεί αμείωτες τις ονειρικές του διαστάσεις. Τέτοια νησιά, μικρά ή και μικρότερα, κατοικημένα, ερημωμένα ή και ανέκαθεν ακατοίκητα, σε κάθε σημείο των θαλασσών μας, στο Αιγαίο Πέλαγος, στο Λιβυκό, στο Ιόνιο ή και στον Κορινθιακό Κόλπο, γεμίζουν μορφές, σχήματα και χρώματα το φωτογραφικό κάδρο και μας ξεναγούν στη γραφικότητά τους, στην αλώβητη ιδιαιτερότητα της νησιωτικής Ελλάδας.
Κώστας Παπανδρέου
