Νίκος Μαλλιαράκης «Θάλασσα ρηχή και ανήμερη, πλατιά και μεγάλη», σύμφωνα με τον Κωστή Παλαμά, «Περικαλλέα λίμνη» σύμφωνα τις διηγήσει...
«Θάλασσα ρηχή και ανήμερη, πλατιά και μεγάλη», σύμφωνα με τον Κωστή Παλαμά, «Περικαλλέα λίμνη» σύμφωνα τις διηγήσεις του Ομήρου και «Κυνία Λίμνη», όπως την ονόμαζε ο αρχαίος Ελληνας γεωγράφος Στράβων. Η λιμνοθάλασσα του Μεσολογγίου εμπνέει του ανθρώπους εδώ και χιλιάδες χρόνια – και οι λόγοι είναι προφανείς.
Φωτογραφίες: Στέλιος Ματσάγγος
Τα γαλήνια νερά που «μεταμορφώνονται» αντανακλώντας τους χρωματισμούς του ηλίου φαίνεται σαν να συναντούν τον ουρανό, αποτελώντας παράλληλα ένα άγριο καταφύγιο ζωής για – σχεδόν – κάθε είδος που μπορεί να ζήσει σε έναν υδροβιότοπο.
Η Λιμνοθάλασσα του Μεσολογγίου είναι η μεγαλύτερη της Ελλάδας και μια από τις μεγαλύτερες ολόκληρης της Μεσογείου, με έκταση περίπου 22.000 στρεμμάτων. Αποτελεί ένα ξέβαθο της θάλασσας από τις προσχώσεις του Αχελώου.
Πρόκειται για μια παραθαλάσσια λίμνη, προ του Μεσολογγίου, με θαλάσσιο νερό που εκτείνεται από την Άκρα Μπαμπακούλα, παρά τις εκβολές του Ευήνου, μέχρι τους πρόποδες του όρους Κατσιλάρη προς το Ιόνιο Πέλαγος, και σε βάθος μέχρι το ιχθυοτροφείο Παλιοπόταμος.
Δημιουργήθηκε ως επί των πλείστων από τη «δράση» των δύο ποταμών που την οριοθετούν: του Αχελώου στα δυτικά και του Ευηνου στα ανατολικά. Τα φερτά υλικά τους μετέτρεψαν σταδιακά τη μικρή λεκάνη σε μια ρηχή λιμνοθάλασσα.
Η λιμνοθάλασσα χωρίζεται από την ανοικτή θάλασσα του Πατραϊκού Κόλπου από ένα παράκτιο διάζωμα, ύψους μέχρι 80 εκατοστά από τη μέση στάθμη της θάλασσας.
Το μέγιστο βάθος της φτάνει τα πέντε έως έξι μέτρα, αλλά το μεγαλύτερο μέρος της έχει βάθος που δεν ξεπερνάει το μισό μέτρο – κοντά στις ακτές μάλιστα το βάθος φτάνει μόλις τα 100 εκατοστά.
Το παράλιο μέτωπο στο οποίο «απλώνεται» η λιμνοθάλασσα έχει μήκος μεγαλύτερο των 50 χιλιομέτρων. Η καλύτερη στιγμή για να το επισκεφτεί κάποιος είναι αδιαμφισβήτητα το σούρουπο, όταν στη λιμνοθάλασσα αντανακλώνται τα υπέροχα χρώματα του δειλινού.
Περπατώντας κατά μήκος της διαδρομής, στους πεζόδρομους ή τους ειδικά διαμορφωμένους ποδηλατοδρόμους (στο Μεσολόγγι οι ντόπιοι χρησιμοποιούν αρκετά ποδήλατα, καθώς το επίπεδο έδαφος τους βοηθά), οι επισκέπτες θα συναντήσουν σίγουρα τις παραδοσιακές γαΐτες (βάρκες ειδικά φτιαγμένες για ρηχά νερά) και τα πριάρια (βάρκες της λιμνοθάλασσας, χωρίς καρίνα).
Ιδιαίτερα όμορφες και γραφικές είναι επίσης οι πελάδες, μικρές ψαράδικες καλύβες που βρίσκονται πάνω στο νερό στερεωμένες σε ξύλινους πασσάλους. Παράλληλα, υπάρχουν αρκετά «ιβάρια», φυσικά ιχθυοτροφεία που αποτελούν τους συνεταιρισμούς των ψαράδων της περιοχής.
Εντός της λιμνοθάλασσας υπάρχουν επίσης οκτώ ιστορικές νησίδες, οι περισσότερες από τις οποίες αναφέρονται στην ιστορία της πολιορκίας του Μεσολογγίου κατά την Ελληνική Επανάσταση του 1821.
Τη λίμνη «διασχίζει» ένας δρόμος που καταλήγει στο μικρό νησί Τουρλίδα, στο οποίο υπάρχουν κάποια τουριστικά καταστήματα όπου οι λουόμενοι μπορούν να απολαύσουν το φαγητό και τον καφέ τους.
Τα νερά είναι ιαματικά, οπότε κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού αρκετοί επισκέπτες κατακλύζουν τη λιμνοθάλασσα για να απλώσουν πάνω τους τον ευεργετικό άργιλο.
Ενας από τους λόγους που ο υδροβιότοπος ξεχωρίζει είναι φυσικά η πανίδα του, η οποία περιλαμβάνει αρκετά σπάνια είδη. Ανήκει στους 11 μεγάλης διεθνούς σημασίας βιότοπους που προστατεύονται από τη Σύμβαση Ραμσάρ.
Η λιμνοθάλασσα του Μεσολογγίου είναι ένας «παράδεισος» για τους λάτρεις του «birdwatching». Η περιοχή φημίζεται για την πλούσια πτηνοπανίδα της, αφού έχουν παρατηρηθεί σε αυτήν πάνω από 280 διαφορετικά είδη πτηνών – πολλά από τα οποία αποτελούν απειλούμενα είδη.
Ανάμεσα στα είδη που συναντώνται συχνότερα είναι ο λεπτόραμφος γλάρος και οι αγριόπαπιες. Χειμερινό καταφύγιο στη λίμνη βρίσκουν επίσης πολλές φαλαρίδες, τσίχλες, μπούφοι και πετροκότσυφα.
Υπάρχουν επίσης πολλά μεταναστευτικά πουλιά τα οποία σταματούν στη λιμνοθάλασσα για να αναπαυτούν και να σιτιστούν, κατά τη διάρκεια του ταξιδιού τους για την αναζήτηση πιο θερμών κλιμάτων.
Αρκετά συχνά βρίσκονται στη λιμνοθάλασσα και αρκετά είδη αρπακτικών πτηνών, όπως ο βασιλαετός και ο ψαλιδιάρης. Το είδος όμως που φαίνεται να «ξεχωρίζει» είναι τα φλαμίνγκο, τα οποία παρατηρούνται όλο και συχνότερα τα τελευταία χρόνια κατά τη διάρκεια του χειμώνα και στις αρχές της άνοιξης.
Η δραστηριότητα των κατοίκων των γύρω περιοχών σχετίζεται άμεσα με τον πλούτο του φυσικού περιβάλλοντος που τους περιβάλλει. Κύρια ασχολία τους είναι η αλιεία.
Η λιμνοθάλασσα φημίζεται και για την πλούσια φυτοπανίδα της. καθώς τα ρηχά νερά της φιλοξενούν πλήθος φυτών – τα οποία προσελκύουν ψάρια που αναζητούν τροφή και «παγιδεύονται» στον ιδιαίτερο φυσικό σχηματισμό του υδροβιότοπου.
Η ποικιλία των ψαριών δεν είναι μεγάλη (υπάρχουν κυρίως τσιπούρες, χέλια, γοβιά και διάφορα είδη κέφαλου), όμως το αντιστρόφως ανάλογο φαίνεται να συμβαίνει με την ποσότητα των ψαριών, η οποία είναι τεράστια. Η καλύτερη περίοδος ψαρέματος είναι μεταξύ του Ιουλίου και του Οκτωβρίου.
Η ευρηματικότητα των ντόπιων ψαράδων είναι επίσης αξιοθαύμαστη. Πέρα από τις «συμβατικές» μεθόδους ψαρέματος, υπάρχουν αρκετές άλλες εξαιρετικά πρωτότυπες: οι τσιπούρες και οι γοβιοί, για παράδειγμα, πιάνονται ακόμη και με τα χέρια.
Ενα από τα διασημότερα προϊόντα που «βγαίνουν» από τη λιμνοθάλασσα είναι το παραδοσιακό αυγοτάραχο, το οποίο παράγεται από τον θηλυκό κέφαλο («μπάφα») και είναι το μόνο μέχρι σήμερα ελληνικό αλιευτικό Προϊόν Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης (ΠΟΠ).
Οι λιγοστοί ψαράδες που παραμένουν κατά τη διάρκεια του χειμώνα αντιμετωπίζουν μεγάλες δυσκολίες, για τις οποίες δεν ευθύνονται μόνο οι προκλήσεις του επαγγέλματος τους.
Τους ακούς να εκφράζουν τα παράπονα τους για την εγκατάλειψη από τους δημόσιους φορείς, τις ιδιωτικές πρωτοβουλίες και την αυθαίρετη δόμηση που θέτουν σε κίνδυνο τη βιοποικιλότητα της περιοχής.
Βρίσκουν συχνά νεκρά ψάρια που ξεβράζει η θάλασσα, λόγω της τεράστιας μόλυνσης από πλαστικά στην περιοχή της Κλείσοβας – στην οποία παρατηρείται παράλληλα όξυνση του φαινομένου της λαθροθηρίας.
Το μεγαλύτερο ζήτημα είναι ότι μια σειρά από έργα εμποδίζουν την απρόσκοπτη ροή των υδάτων στη λιμνοθάλασσα, με αποτέλεσμα το νερό να καταλήγει στη θάλασσα δίχως να εναποθέτει ιζήματα, αλλά τόνους από φυτοφάρμακα και λύματα.
Η ορμή του νερού χάθηκε λόγω της δημιουργίας τεχνητών φραγμάτων – ενώ η εισροή μεγάλης ποσότητας γλυκού νερού από τη λίμνη της Λυσιμαχίας απλά επιτείνει το πρόβλημα.
Τους ακούς όμως και να μιλούν με αγάπη για τον τόπο τους, στον οποίο παραμένουν παρά τις αντιξοότητες. Ζουν άλλωστε σε μία από τις ομορφότερες φυσικές περιοχές της Ελλάδας – η οποία «θρέφει» τις οικογένειες τους εδώ και δεκαετίες.
