Πώς ένας θρασύτατος κλέφτης βούτηξε το ρολόι της βασίλισσας της Γαλλίας και κατόρθωσε να ξεφύγει από αστυνομία και Μοσάντ. Περίπου 40 χρό...
Ήταν μια πολύ εντυπωσιακή ληστεία: Ο κλέφτης είχε το θράσος να περάσει στο μουσείο μερικές ώρες, να φάει κάτι, χωρίς να δώσει σημασία στους φύλακες και να φύγει χωρίς να τον εμποδίσει κανείς, αφήνοντας πίσω του κάποια εργαλεία και μερικά κουτάκια από αναψυκτικά.
Τον αναζητούσαν η Μοσάντ και η Ιντερπόλ, ενώ αυτός και τα κλεμμένα αντικείμενα εξαφανίστηκαν δίχως ίχνος. Αρκετά χρόνια αργότερα, ένας Ισραηλινός έμπορος αντικών, στο κατάστημα του οποίου μπήκε μια παράξενη πελάτισσα, κατάφερε να εξιχνιάσει την υπόθεση.
Ας ξετυλίξουμε την υπόθεση του ρολογιού της Μαρίας Αντουανέτας.
Η δεξιοτεχνική διάρρηξη
Ήταν βράδυ Σαββάτου, στις 15 Απριλίου 1983, όταν ένα μικρό σεντάν Simca 1000 σταμάτησε μπροστά από το τριώροφο κτίριο του Μουσείου Ισλαμικής Τέχνης στην Ιερουσαλήμ. Στον δρόμο δεν υπήρχε ψυχή, ενώ τα φώτα στο μουσείο ήταν ήδη αναμμένα και φαίνονταν από τα παράθυρα. Μετά την αναχώρηση των επισκεπτών, μέσα στο κτίριο έμειναν μόνο οι φύλακες, οι οποίοι ξεκουράζονταν.
Ο οδηγός πάρκαρε το αυτοκίνητο έξω από το μουσείο και περπάτησε μέχρι τη σιδερένια εξώπορτα. Αφού βεβαιώθηκε ότι δεν υπήρχε κανένας δίπλα, έβγαλε έναν γρύλο από το πορτμπαγκάζ.
Στη συνέχεια, τον σφήνωσε στα κάγκελα του φράχτη, τα έσπρωξε και πέρασε μέσα. Έπειτα έριξε γάντζους στον τοίχο του κτιρίου από τους οποίους είχε δέσει μια ανεμόσκαλα.
Με τη βοήθειά της σκάλας, ο δράστης ανέβηκε σε ύψος τριών μέτρων και άνοιξε ένα στενό παράθυρο με ένα κατσαβίδι. Δεν ήταν εύκολο να χωρέσει από εκεί μέσα, ήταν όμως καλά προετοιμασμένος επειδή για μερικές εβδομάδες ακολούθησε μια ειδική διατροφή: Έτρωγε μόνο λαχανικά και έπινε χυμούς φρούτων.
Στο μουσείο, ο κλέφτης πήγε κατευθείαν στο βάθος του κτιρίου όπου βρισκόταν η συλλογή σπάνιων ρολογιών του Νταβίντ Σαλομόνς.
Δεν ανησυχούσε επειδή ήξερε ότι δεν υπήρχε λόγος. Ο συναγερμός δεν λειτουργούσε, ενώ οι φύλακες τέτοια ώρα είτε κοιμούνταν είτε ήλεγχαν άλλες αίθουσες.
Ο κλέφτης δεν βιαζόταν καθόλου και μάλιστα πρόλαβε να τσιμπήσει και κάτι. Πέρασε μερικές ώρες στο μουσείο και έφυγε το επόμενο πρωί. Πίσω του άφησε κάποια εργαλεία, μερικά κουτάκια από αναψυκτικά και συσκευασίες τροφίμων.
Όταν η διάρρηξη έγινε αντιληπτή, αποδείχθηκε ότι έλειπε η μισή συλλογή του Σαλομόνς. Ο δράστης είχε αρπάξει 106 σπάνια ρολόγια, μεταξύ των οποίων ήταν και το ρολόι της Μαρίας Αντουανέτας, η δημιουργία του θρυλικού ελβετικού ωρολογοποιού, Αμπραάμ Λουί Μπρέγκε, αξίας δεκάδων εκατομμυρίων δολαρίων.
Το ρολόι της Μαρίας Αντουανέτας
Το ρολόι «Μαρία Αντουανέτα» πήρε το όνομά του για συγκεκριμένο λόγο. Το 1783, ένας μυστικός θαυμαστής της βασίλισσας Μαρίας Αντουανέτας ζήτησε από τον Αμπραάμ Λουί Μπρέγκε να δημιουργήσει τον πιο περίπλοκο και ακριβό ωρολογιακό μηχανισμό στην Ιστορία. Στα αρχεία της εταιρείας Breguet, την οποία ίδρυσε ο Μπρέγκε, δεν διατηρήθηκε το όνομα του πελάτη που το παρήγγειλε, οι ιστορικοί όμως θεωρούν ότι ήταν ο Σουηδός κόμης, Χανς Άξελ φον Φέρζεν.
Η παραγγελία δεν έβαλε περιορισμούς στον ωρολογοποιό ούτε σχετικά με τον προϋπολογισμό ούτε με το χρονικό περιθώριο.
Ο ανώνυμος πελάτης είχε μόνο μία απαίτηση: Ζήτησε από τον Μπρέγκε τα εξαρτήματα, όπου ήταν δυνατό, να είναι κατασκευασμένα από χρυσό και πολύτιμους λίθους.
Για τη δημιουργία του ρολογιού χρειάστηκαν 44 χρόνια. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, σημειώθηκε η Γαλλική Επανάσταση, το 1793 εκτελέστηκε η Μαρία Αντουανέτα και περίπου 20 χρόνια αργότερα πέθανε ο Φον Φέρζεν. Ο ίδιος ο Αμπραάμ Λουί Μπρέγκε πέθανε τον Σεπτέμβριο του 1823, οπότε ο γιος του ολοκλήρωσε την κατασκευή του ρολογιού.
Ο μηχανισμός, γνωστός ως Breguet No. 160, αποτελείται από 823 εξαρτήματα. Είχε ένα αδιάκοπο ημερολόγιο, επαναλήπτη λεπτού και διέθετε 23 πολυπλοκότητες. Το εξωτερικό τμήμα του ρολογιού ήταν φτιαγμένο από χρυσό 18 καρατιών με επένδυση από ζαφείρια. Εκείνη την εποχή, κανένα μηχανικό ρολόι δεν μπορούσε να ανταγωνιστεί το ρολόι της Μαρίας Αντουανέτας σε επίπεδο ομορφιάς και πολυπλοκότητας. Ακόμη και σήμερα θεωρείται το πέμπτο ρολόι στον κόσμο σε επίπεδο πολυπλοκότητας.
Μετά τη δημιουργία του, το ρολόι παρέμεινε για κάποιο χρονικό διάστημα στην εκθεσιακή αίθουσα της Breguet. Λίγα χρόνια αργότερα πωλήθηκε έναντι 17.000 φράγκων σε έναν άγνωστο πελάτη. Το 1838, ο ιδιοκτήτης του ρολογιού ήταν ο πρώην ακόλουθος της Μαρίας Αντουανέτας, ο μαρκήσιος ντε Λαγκρουά. Το γεγονός έγινε γνωστό λόγω των επισκευών του ρολογιού στην εταιρεία Breguet.
Κατά τη διάρκεια της επισκευής του, ο μαρκήσιος πέθανε και επειδή δεν είχε κληρονόμους, το ρολόι «Μαρία Αντουανέτα» πέρασε ξανά στην κατοχή της εταιρείας.
Το 1887 βρέθηκε ένας νέος πελάτης. Ήταν ο Άγγλος συλλέκτης, λόρδος Σπένσερ Μπρούντον, ο οποίος πλήρωσε 600 λίρες για την απόκτηση του αξιοπερίεργου αντικειμένου.
Στη συνέχεια, ο Μπρούντον πούλησε το ρολόι σε έναν άλλον συλλέκτη, μέσω του οποίου, κατά τον 20ό αιώνα, το απέκτησε ο Ντάβιντ Λίονελ Σαλομόνς, ένας Βρετανός πολυμαθής και διοργανωτής των πρώτων εκθέσεων αυτοκινήτων στην Αγγλία. Το ρολόι «Μαρία Αντουανέτα» έγινε το μαργαριτάρι της συλλογής του σπάνιων ρολογιών που κατείχε.
Όταν πέθανε ο Σαλομόνς, το ρολόι κληρονόμησε η κόρη του, η οποία μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου μετακόμισε στο Ισραήλ. Το 1964, πούλησε 65 ρολόγια από τη συλλογή του πατέρα της σε δημοπρασία του Οίκου Christie's, ενώ τα υπόλοιπα εκτέθηκαν στο Μουσείο Ισλαμικής Τέχνης που ίδρυσε η ίδια στην Ιερουσαλήμ. Ήταν το μουσείο που λήστεψε ο άγνωστος δράστης το 1983.
Αναζητώντας τον κλέφτη
Στην έρευνα της υπόθεσης της κλοπής του 1983 συμμετείχαν η ισραηλινή αστυνομία και ο ιδιωτικός ντετέκτιβ, Σαμουέλ Ναχμίας, τον οποίον προσέλαβε η ασφαλιστική εταιρεία εκ μέρους του μουσείου. Ήταν έμπειρος επαγγελματίας με καλή φήμη. Κατά τη διάρκεια της καριέρας του, είχε λύσει παρόμοια εγκλήματα και επέστρεψε στους ιδιοκτήτες τα κλεμμένα πολύτιμα αντικείμενα, αξίας εκατοντάδων χιλιάδων δολαρίων.
Ο Ναχμίας είχε μια αποδεδειγμένη μέθοδο εντοπισμού εγκληματιών: Κατά κανόνα, ξεκινούσε με την ανάκριση των συγγενών και των γνωστών των υπόπτων. Συνήθως ήταν αρκετό να τους πιέσει λίγο για να πάρει τις απαραίτητες πληροφορίες.
Η συγκεκριμένη υπόθεση όμως ήταν διαφορετική επειδή δεν υπήρχε κανένας ύποπτος.
Παρά τα αρκετά δακτυλικά αποτυπώματα που άφησε ο κλέφτης, η αστυνομία δεν κατάφερε να τον ταυτοποιήσει. Μάλιστα, οι αστυνομικοί κατέληξαν στο λανθασμένο συμπέρασμα ότι τη ληστεία τη διέπραξαν όχι ένας, αλλά τρεις έμπειροι εγκληματίες.
Χωρίς κανέναν ύποπτο, η μόνη ελπίδα του ντετέκτιβ ήταν η προσπάθεια του δράστη να πουλήσει τα κλεμμένα αντικείμενα και να προδώσει έτσι την ταυτότητά του. Για μερικά χρόνια, ο Ναχμίας και η αστυνομία πραγματοποιούσαν ελέγχους σε δημοπρασίες, καταστήματα αντικών και συλλεκτών από το Τελ Αβίβ μέχρι τη Μόσχα με την ελπίδα να βρουν τον κλέφτη.
Η Μοσάντ και η Ιντερπόλ συμμετείχαν στην έρευνα, ενώ για πληροφορίες σχετικά με την υπόθεση δίνονταν μεγάλη χρηματική αμοιβή.
Ένας από τους πληροφοριοδότες του Ναχμίας ισχυρίστηκε ότι το ρολόι είχε εμφανιστεί σε ένα μουσείο της Μόσχας. Ένας άλλος ανέφερε ότι είδαν να το φορά ένας σεΐχης από τη Σαουδική Αραβία. Αρκετές φορές ο Ναχμίας είχε στείλει τους ανθρώπους του στην Ελβετία για να ελέγξουν τα στοιχεία. Εν τω μεταξύ, η αστυνομία παρακολουθούσε όλους τους πιθανούς υπόπτους που είχαν φύγει από το Ισραήλ μετά την κλοπή και έψαξε τις περιοχές που σύγχαζαν εγκληματίες. Όμως ήταν όλα μάταια.
Μυστηριώδης επισκέπτρια
Τον Αύγουστο του 2006, δύο δεκαετίες μετά τη διάρρηξη στο μουσείο, στο κατάστημα του εμπόρου αρχαιοτήτων Σιόν Γιακούμποφ μπήκε μια γυναίκα η οποία δήλωσε ότι εκ μέρους μιας Αμερικανίδας θα ήθελε να δωρίσει μερικά αντικείμενα στο Μουσείο Ισλαμικής Τέχνης στην Ιερουσαλήμ.
Η πελάτισσά της ισχυριζόταν ότι ο αείμνηστος σύζυγός της τής άφησε μερικά κουτιά με παλιά μηχανικά ρολόγια. Πριν πεθάνει, παραδέχτηκε ότι είχαν κλαπεί από μουσείο του Ισραήλ. Η γυναίκα ήθελε να τα επιστρέψει στον νόμιμο ιδιοκτήτη τους.
Αφότου είδε τα περιεχόμενα των κουτιών, ο Γιακούμποφ σκέφτηκε κατευθείαν τη συλλογή σπάνιων ρολογιών του Σαλομόνς που είχε κλαπεί στις αρχές της δεκαετίας του 1980.
Επικοινώνησε με την καλλιτεχνική διευθύντρια του μουσείου, Ρέιτσελ Χάσον, και τη διευθύντρια του μουσείου, Έλι Κάχαν.
«Άνοιξα τα κουτιά και ταυτοποίησα τα ρολόγια σύμφωνα με τον αριθμό ευρετηρίου» εξήγησε αργότερα η Χάσον. «Τα περισσότερα ήταν σε άριστη κατάσταση. Κάποια όμως είχαν υποστεί ζημιά. Όταν έφτασα στο ρολόι “Μαρία Αντουανέτα”, δεν μπορούσα να συγκρατήσω τα δάκρυά μου».
Μετά από σύντομες διαπραγματεύσεις, 39 ρολόγια επέστρεψαν στη συλλογή του μουσείου. Οι εκπρόσωποί του υπέγραψαν ένα συμφωνητικό εχεμύθειας και πλήρωσαν 35.000 δολάρια στην Αμερικανίδα. Λαμβάνοντας υπόψη την πραγματική αξία των ρολογιών, ήταν σχετικά μικρό ποσό.
Όμως το μουσείο αντιμετώπισε ένα δίλημμα: Το συμφωνητικό εχεμύθειας καθιστούσε δύσκολη την εξήγηση της προέλευσης των ρολογιών στους δικηγόρους. Ήταν όμως απαραίτητο να γίνει, επειδή μετά τη διάρρηξη, το μουσείο έλαβε αποζημίωση από την ασφαλιστική εταιρεία.
Τον Νοέμβριο, αφότου οι φήμες για την επιστροφή των ρολογιών έφτασαν στον Τύπο και την αστυνομία, ο φάκελος της υπόθεσης άνοιξε ξανά. Ο Γιακούμποφ ενημέρωσε τους αστυνομικούς για την τοποθεσία των αντικειμένων. Η αστυνομία έψαξε την αποθήκη στη Ράμλα και βρήκε ένα έγγραφο που είχε το όνομα της μυστηριώδους Αμερικανίδας. Την έλεγαν Νίλι Σάμρατ.
Η αστυνομία δεν είχε τίποτα σχετικά με αυτό το όνομα, σύμφωνα με τα έγγραφα, όμως, ο σύζυγός της ήταν ο Νααμάν Ντίλερ, ένας διάσημος κλέφτης που δρούσε στο Ισραήλ στις δεκαετίες του 1960 και του 1970.
Ο «κλέφτης κιμπούτσνικ»
Κάποτε, ο Τύπος του Ισραήλ είχε δώσει στον Ντίλερ το προσωνύμιο «κλέφτη κιμπούτσνικ» (σ.σ. τα κιμπούτς είναι ισραηλινές συλλογικές κοινότητα που αρχικά λειτουργούσαν με σοσιαλιστικά πρότυπα. Το μέλος ενός κιμπούτς ονομάζεται κιμπούτσνικ).
Ο πρώην στρατιωτικός πιλότος έγινε ειδικός στην πλαστογράφηση εγγράφων και στις διαρρήξεις. Σκαρφάλωνε αδιαπέραστα τείχη, έμπαινε μέσα από μικρά παράθυρα και είχε μια σειρά από ασυνήθιστα κόλπα που έγιναν το σήμα κατατεθέν του.
Παραδόξως, κατά τη διάρκεια της έρευνας, κανένας δεν τον υποψιάστηκε. Οι αστυνομικοί θεωρούσαν ότι ο κλέφτης είχε αναμφισβήτητο άλλοθι: Είχε φύγει στο εξωτερικό πριν τη διάρρηξη.
Στην πραγματικότητα, κατάφερε να ξεγελάσει την αστυνομία και τον ιδιωτικό ντετέκτιβ.
Είχε φύγει σκόπιμα από τη χώρα, στη συνέχεια όμως επέστρεψε χρησιμοποιώντας πλαστά χαρτιά και άλλο όνομα.
Η πιο διάσημη υπόθεση του Ντίλερ ήταν η ληστεία τράπεζας στο Τελ Αβίβ, τον Οκτώβριο του 1967. Μέσα σε πέντε μήνες έσκαψε μια τάφρο έως το κτίριο της τράπεζας, τοποθετώντας μέσα έναν σωλήνα μήκους 100 μέτρων. Στη συνέχεια όμως τον επιστράτευσαν στον Πόλεμο των Έξι Ημερών και έπρεπε να κάνει ένα διάλειμμα.
Όταν επέστρεψε πίσω στο Τελ Αβίβ, συνέχισε τις εργασίες του στην τάφρο. Χρειάστηκε μερικές ημέρες για να ανοίξει μια τρύπα στην πόρτα του θησαυροφυλακίου της τράπεζας.
Έπειτα μπήκε μέσα, άνοιξε όλα τα χρηματοκιβώτια και πήρε ό,τι μπορούσε να μεταφέρει. Γύρισε στο σπίτι, έκανε ντους και μετά ξαναπήγε στην τράπεζα. Κανείς δεν τον πρόσεξε μέχρι που άρχισε να χτυπά την πόρτα από ανία. Κάποιοι δυσαρεστημένοι κάτοικοι του γειτονικού κτιρίου παραπονέθηκαν για τον θόρυβο στην αστυνομία και ο κλέφτης συνελήφθη.
Μετά τη σύλληψή του, ο Ντίλερ διαγνώστηκε με πρώιμα σημάδια σχιζοφρένειας. Λαμβάνοντας υπόψη το συμπέρασμα των γιατρών, καταδικάστηκε σε ποινή φυλάκισης τεσσάρων ετών. Έμεινε στη φυλακή μόνο δύο χρόνια και απελευθερώθηκε τον Φεβρουάριο του 1971.
Η επιστροφή του ρολογιού της Μαρίας Αντουανέτας στο μουσείο
Η Νίλι Σάμρατ γνώρισε τον Νααμάν Ντίλερ τη δεκαετία του 1960, όταν τον έδιωξαν από τη σχολή πιλότων και από το κιμπούτς για επανειλημμένες κλοπές. Μετακόμισαν στο Τελ Αβίβ, όπου ο Ντίλερ συνέχισε τις... δραστηριότητές του. Η Νίλι έμενε μαζί του μέχρι που μπήκε στη φυλακή για τη ληστεία της τράπεζας.
Στη συνέχεια, η γυναίκα έφυγε στις ΗΠΑ, βρήκε δουλειά ως δασκάλα της εβραϊκής γλώσσας στο Λος Άντζελες και παντρεύτηκε. Στη δεκαετία του 1980, σύναψε ξανά σχέση με τον Ντίλερ. Παρόλο που έμεναν σε διάφορες άκρες του κόσμου, συναντιούνταν κάθε καλοκαίρι, είτε στο Ισραήλ είτε στην Ευρώπη.
Στις 15 Απριλίου του 2003, το ζευγάρι παντρεύτηκε στην Ιερουσαλήμ. Συμπτωματικά, ήταν η 20ή επέτειος της ληστείας του μουσείου.
Λίγο μετά τον γάμο, η Σάμρατ επέστρεψε στις ΗΠΑ και το ζευγάρι συνέχισε να έχει επικοινωνία εξ αποστάσεως. Σύμφωνα με την Νίλι Σάμρατ, ο Ντίλερ «σίγουρα ασχολούνταν με κάτι παράνομο, είχε όμως πολλές αρετές». Το 2004, ο κλέφτης πέθανε από καρκίνο και της παρέδωσε τα κλεμμένα ρολόγια. Δεν κατάφερε ποτέ να τα πουλήσει.
Η προσπάθεια να επιστρέψει τα κλεμμένα αντικείμενα στο μουσείο απέτυχε.
Δεν ήταν δυνατό να διατηρηθεί η ανωνυμία, και τον Μάιο του 2008 η αμερικανική αστυνομία έφτασε στο σπίτι της Νίλι Σάμρατ.
Κατά την έρευνα στο σπίτι της, βρέθηκαν μερικά κλεμμένα αντικείμενα, αξίας μερικών εκατομμυρίων δολαρίων. Μεταξύ τους ήταν κάποια έργα τέχνης του 18ου αιώνα και οι ετικέτες από τις προθήκες με τα ρολόγια του Μουσείου Ισλαμικής Τέχνης της Ιερουσαλήμ.
Με τη διαθήκη του, ο Ντίλερ άφηνε όλη την περιουσία του στη σύζυγό του και αποκάλυπτε πού βρισκόταν. Τα ρολόγια ήταν κρυμμένα σε διάφορα μέρη σε ΗΠΑ, Ευρώπη και Ισραήλ!
Η υπόθεση διερευνήθηκε ταυτόχρονα από την αστυνομία του Ισραήλ, η οποία αναζητούσε χρηματοκιβώτια με κλεμμένα αντικείμενα σε όλο τον κόσμο, και την αστυνομία του Λος Άντζελες, η οποία αναζητούσε ό,τι άλλο έκρυβε η σύζυγος του διάσημου κλέφτη.
Ως αποτέλεσμα, το δικαστήριο της Καλιφόρνιας καταδίκασε τη Νίλι Σάμρατ σε ποινή φυλάκισης πέντε ετών με αναστολή και 300 ωρών κοινωνικής εργασίας. Οι υπάλληλοι του Μουσείου της Ιερουσαλήμ ασχολήθηκαν για περίπου τρία χρόνια με την αποκατάσταση των σπανίων ρολογιών που καταστράφηκαν και αποσυναρμολογήθηκαν. Το κοινό μπόρεσε να δει το ρολόι «Μαρία Αντουανέτα» μόλις τον Ιούλιο του 2009.
