Όσες φορές έχω αναφέρει σε φίλους και γνωστούς το όνομα του «Κατακόλου» αυτό που ακολουθεί είναι…γέλια. Πρόκειται για ένα όντως ασυνήθιστ...
Πρώτα, λίγη ιστορία.
Αρχικά, το Κατάκολο των αρχαίων χρόνων εντοπίζεται στην περιοχή της αρχαίας Φείας, η σημερινή, δηλαδή, παραλία του Αγίου Ανδρέα. Αποτελούσε το δεύτερο λιμάνι της Ηλείας μετά την Κυλλήνη.
Κατά τα Ομηρικά χρόνια λειτουργούσε ως φρούριο κοντά στον ποταμό Ιάρδανο, ενώ κατά τον Πελοποννησιακό πόλεμο (β’ μισό του 5ου π.Χ αιώνα) ήταν ορμητήριο των Αθηναίων για να αλώσουν την Ηλεία. Το λιμάνι χάθηκε μέσα στη θάλασσα κατά τον ισχυρό σεισμό του 6ου μ.Χ αιώνα, ενώ τα νησάκια Τηγάνι και Κόρακας διακρίνονται ακόμα από τον όρμο του Αγίου Ανδρέα.
Έχουν βρεθεί όστρακα όλων των εποχών, από τη Νεολιθική έως τη Ρωμαϊκή περίοδο. Η περιοχή είχε σπουδαίο στρατηγικό ρόλο και κατά τη Βυζαντινή και Μεσαιωνική περίοδο, καθώς στα απομεινάρια της αρχαίας ακρόπολης οι Βιλλεαρδουίνοι έχτισαν το μαγευτικό Ποντικόκαστρο.
Μετά την απελευθέρωση από τον τουρκικό ζυγό το κέντρο του Κατακόλου μετατοπίστηκε στην περιοχή που βρίσκεται σήμερα οπότε πήρε και τη σημερινή του ονομασία. Αποτελούσε εκείνη την περίοδο ένα από τα σημαντικότερα λιμάνια της χώρας για την εξαγωγή σταφίδας, του σημαντικότερου εξαγώγιμου προϊόντος της Ελλάδας. Σήμερα το λιμάνι εξακολουθεί να παίζει σπουδαίο ρόλο κυρίως όμως τουριστικό.
Όσον αφορά την ονοματολογία του χωριού, έχουν διατυπωθεί αρκετές εκδοχές.
Η Βενετοκρατία έχει αφήσει ένα πλήθος τοπωνυμίων σε όλες τις περιοχές που αποτέλεσαν κτήσεις της Γαληνοτάτης, στην Πελοπόννησο (π.χ. Σανταμέρι, Βαρθολομιό Γαστούνη, Σαπιέντζα), την Κρήτη (Σπιναλόγκα), τις Κυκλάδες (Σαγκρί Νάξου, Ντελαγκράτσια Σύρου) κλπ.
Σε αρκετές παραθαλάσσιες περιοχές παρατηρείται το οικιστικό και τοπωνυμικό δίδυμο Άνω Πόλη – Κάτω Πόλη, αναλλοίωτο ή παρεφθαρμένο, όπου η Άνω Πόλη συνήθως ήταν το κάστρο και η Κάτω Πόλη το λιμάνι. Άνω Πόλη υπάρχει μέχρι σήμερα στη Θεσσαλονίκη και στην Πάτρα.
Το τοπωνύμιο Ανάπολι συναντάται και στην Ιταλία και κατά αυτό τον τρόπο παρεφθάρη το όνομα του Ναυπλίου σε Νάπολι, από όπου προήλθε το Ανάπλι. Στη Μονεμβασιά επίσης η ερειπωμένη σήμερα ακρόπολη ονομάζεται Άνω Πόλη και ο υπάρχων οικισμός Κάτω Πόλη. Στην Αμοργό έχουμε τη Χώρα και τα Κατάπολα. Στην Παροικιά της Πάρου έχουμε το ίδιο τοπωνύμιο, που διασώζεται στην παλαιά ονομασία της Καταπολιανής, από την οποία προήλθε σε μεταγενέστερους χρόνους από παρετυμολόγηση και λόγω του θρύλου των εκατό πυλών το όνομα Εκατονταπυλιανή.
Στην περιοχή της ακροπόλεως της αρχαίας Φειάς χτίστηκε στα χρόνια της Φραγκοκρατίας το φρούριο Μπελβεντέρε, το γνωστό μας Ποντικόκαστρο, που ήταν η Άνω Πόλη, και το λιμάνι του, η Κάτω Πόλη, ονομασία που με τα χρόνια παραλλάχθηκε σε Κατάκολο. Έτσι απλά, χωρίς τη μεσολάβηση των Ζακυνθινών και των Κεφαλλονιτών εξορίστων. Για να είμαστε δε δίκαιοι με τους Επτανήσιους, μπορεί να έβλεπαν υποτιμητικά το ταπεινό Κατάκολο σε σχέση με τα νησιά τους, αλλά δεν ήρθαν μόνο εξόριστοι και περιθωριακοί.
Το επώνυμο Λούντζη, που απαντάται στο Κατάκολο, ανήκει σε μία από τις επιφανέστερες οικογένειες της Ζακύνθου, της οποίας το αρχοντικό ονομαζόταν “Βερσαλλίες του Ιονίου”.
Η πιο εδραιωμένη και επικρατέστερη θεωρία ωστόσο θέλει το όνομα “Κατάκολο” να προέρχεται από την φυσική θέση του χωριού, ως άκρο.
Με πληροφορίες από katakolo.info
www.patrisnews.com
