Η ιστορία του Santa Claus (στην Ελλάδα Άι Βασίλης) αποτελεί ένα συνονθύλευμα μύθων που ταξίδεψαν μέσα στο χρόνο για να καταλήξουν σε αυτό π...
Ο Άγιος Νικόλαος γεννήθηκε τον 3ο μ.Χ. αιώνα στα Πάταρα της Λυκίας και ήδη από νεαρή ηλικία αφιερώθηκε στον ασκητικό βίο. Μέσα σε λίγα μόλις χρόνια κατάφερε να χειροτονηθεί Ηγούμενος της μονής Σιών και να αναγορευτεί σε Αρχιεπίσκοπο Μύρων της Λυκίας.
Από τη θέση πλέον του Αρχιεπισκόπου, ο Νικόλαος ανέπτυξε έντονη φιλανθρωπική δράση. Ωστόσο κατά τους διωγμούς του Αυτοκράτορα Διοκλητιανού κατά των χριστιανών, εξορίστηκε μέχρι την άνοδο του Μ. Κωνσταντίνου, κατά την εποχή του οποίου επανήλθε στη θέση του, όπου παρέμεινε έως και το θάνατό του.
Άγιος Νικόλαος όπως… Santa Nikolaus!
Το όνομα του Αγίου Νικολάου ταξίδεψε και ρίζωσε παντού σε ολόκληρη την Ευρώπη μέσω της διάδοσης του Χριστιανισμού. Έτσι, ανήμερα της γιορτής του, o Saint Nikolaus ή Sint-Nicolaas συχνά παριστάνεται με ιερατική στολή και επισκοπική ράβδο να μοιράζει δώρα στα παιδιά. Μάλιστα, κατά την ολλανδική εκδοχή του, ο Sinter Klaas παρουσιάζεται να έχει σαν βοηθό του και ένα αγόρι από την Αιθιοπία, τον Μαύρο Πητ.
Ανατρέχοντας όμως ακόμα πιο πίσω στους αιώνες και συγκεκριμένα στην περίοδο των προχριστιανικών χρόνων, θα συναντήσουμε τον ασπρογένη Odin, ο οποίος την ίδια περίοδο του χρόνου επισκεπτόταν τα παιδιά με το οχτάποδο άλογό του. Σύμφωνα λοιπόν με τη γερμανική λαογραφία, επειδή το άλογο του Odin πεινούσε, τα παιδιά άφηναν κοντά στο τζάκι τις μπότες τους γεμάτες με άχυρο.
Έπειτα, ο Odin θα ευχαριστούσε τα παιδιά, γεμίζοντας τις μπότες τους με δώρα. Με τον εκχριστιανισμό της Γερμανίας ο μύθος του Odin εξασθενεί και με τον καιρό ξεχνιέται χωρίς όμως να ξεχαστούν τα δώρα, οι μπότες και οι κρεμασμένες κάλτσες στο τζάκι.
Την επινόηση του στολισμένου ελάτου τη χρωστάμε κι αυτή στους Γερμανούς, μία ιδέα που φαίνεται να ήρθε στη χώρα μας επί βασιλείας του Βαυαρού Όθωνα το 1833. Το ελληνικό έθιμο, το οποίο αντικατέστησε το έλατο, ήταν το στολισμένο καραβάκι ως φόρος τιμής στον προστάτη των ναυτικών Άγιο Νικόλαο.
Βεβαίως, αν ανατρέξουμε ακόμα πιο πίσω, θα δούμε πως πριν την εξάπλωση του Χριστιανισμού στον ελλαδικό χώρο, κατά την ίδια περίοδο του έτους, οι άνθρωποι απέδιδαν φόρο τιμής στον Ποσειδώνα, θεό της θάλασσας, των νερών και της βλάστησης και προστάτη των ναυτικών και των ψαράδων. Η έμμεση αυτή εκθεμελίωση των παλαιών παγανιστικών και άλλων εορτών για χάρη των χριστιανικών, πιστώνεται στο βυζαντινό Αυτοκράτορα Μέγα Κωνσταντίνο.
Ο Άγιος Νικόλαος πάει Αμερική
Την παράδοση του Αγίου Νικολάου μεταφέρουν στις Η.Π.Α. Ολλανδοί κυρίως άποικοι, ώσπου το 1804, λίγο μετά την Αμερικανική Επανάσταση, ο John Pintard, ιδρυτής του συλλόγου New York Historical Society, ανακηρύσσει τον Άγιο Νικόλαο προστάτη της Νέας Υόρκης.
Το 1809, ένα άλλο μέλος του New York Historical Society, ο συγγραφέας Washington Irving, σε μία σατυρική εκδοχή του για την ιστορία της πόλης, παρουσιάζει τον Santa Claus όχι πια σαν επίσκοπο, αλλά σαν έναν μικροκαμωμένο Ολλανδό με ναυτική πίπα που φέρνει δώρα στα κρυφά, περνώντας μέσα από τις καμινάδες.
Το 1823, η εικόνα του αερικού-ξωτικού που περιέγραφε ο Irving, αναβιώνει χάρη σε ένα ποίημα με τίτλο “Μία επίσκεψη του Αγίου Νικολάου” (A visit from St. Nicholas), περισσότερο γνωστό και σαν “Η νύχτα πριν τα Χριστούγεννα” (Τhe Night before Christmas). Στο ποίημα αυτό ο St. Nicholas παρουσιάζεται σαν ένα χαριτωμένο ξωτικό, παχουλό, με άσπρα γένια και κόκκινα μάγουλα, ντυμένο με γούνα και φορτωμένο με ένα μεγάλο και λερωμένο από τις στάχτες των τζακιών σάκο γεμάτο με δώρα.
Ο Άι Βασίλης πίνει Coca-Cola
Τις δεκαετίες που ακολούθησαν, η φιγούρα του Άι Βασίλη εμπλουτίστηκε με βοηθούς-ξωτικά, ταράνδους κ.α., προσθήκες που έχουν τις ρίζες τους κυρίως στην γερμανική και σκανδιναβική μυθολογία.
Όμως η φιγούρα του Santa Claus όπως την γνωρίζουμε σήμερα, θα καθιερωνόταν τελικά από την Coca-Cola, όταν οι διαφημιστικές ανάγκες της εταιρείας απαίτησαν τη σύνδεση του αναψυκτικού με τον Χειμώνα και το κρύο, καθώς μέχρι τότε η κατανάλωσή του είχε ταυτιστεί κυρίως με τους θερινούς μήνες. Έτσι, το 1931 η Coca-Cola ανέθεσε στον εικονογράφο Haddon Sundblom να απεικονίσει τον Saint Nick, μία φιγούρα που ο Sundblom θα ζωγράφιζε για την εταιρεία τα επόμενα 33 χρόνια, χρησιμοποιώντας σαν μοντέλο έναν παχουλό φίλο του.
Ποιος ήταν τελικά ο Άι Βασίλης;
Ο Άγιος Βασίλειος γεννήθηκε το 330 μ.Χ. στη Νεοκαισάρεια του Πόντου. Ο πατέρας του, επίσης Άγιος Βασίλειος, ήταν καθηγητής ρητορικής και η μητέρα του Αγία Εμμέλεια, κόρη ρωμαίου αξιωματούχου, ο οποίος είχε πεθάνει ως χριστιανός μάρτυρας. Ο Άγιος Βασίλειος αφιέρωσε τη σύντομη ζωή του στη συγγραφή δογματικών συγγραμμάτων και στο φιλανθρωπικό του έργο. Πέθανε την 1η Ιανουαρίου του 379 μ.Χ. σε ηλικία μόλις 50 ετών, καταπονημένος και από την ασκητική ζωή που ακολουθούσε σχεδόν καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του.
Γιατί Άι Βασίλης και όχι Άι Νικόλας;
Σε κάποιες περιοχές, όπου επικράτησε η Ορθόδοξη εκδοχή του Χριστιανισμού συναντούμε ένα παράδοξο, κατά το οποίο η περίοδος των Χριστουγέννων συνδέεται, όχι με τον Άγιο Νικόλαο όπως είθισται, αλλά με τον Άγιο Βασίλειο. Ο λόγος για τον οποίο συμβαίνει αυτό είναι μάλλον η μετάβαση από το Ιουλιανό Ημερολόγιο στο Γρηγοριανό.
Σύμφωνα με το Παλαιό, Ιουλιανό Ημερολόγιο, η γιορτή του Αγίου Νικολάου πέφτει στις 19 Δεκεμβρίου, η οποία σχεδόν συμπίπτει χρονικά με το χειμερινό ηλιοστάσιο, ημέρα που στα προχριστιανικά χρόνια ήταν αφιερωμένη στον θεό Ήλιο.
Το χειμερινό ηλιοστάσιο, κατά το οποίο έχουμε τη μικρότερη μέρα του χρόνου, δεν έχει σταθερή ημερομηνία, ωστόσο πέφτει πάντα μεταξύ 20 και 23 Δεκεμβρίου.
Με τη μετάβαση στο Νέο Ημερολόγιο το 1924, η γιορτή του Αγίου Νικολάου μετατοπίστηκε πίσω στις 6 Δεκεμβρίου, ενώ το ίδιο συνέβη και με τη γιορτή του Αγίου Βασιλείου (από τις 14 Ιανουαρίου στην 1η Ιανουαρίου). Έτσι, βάσει της ημερομηνίας της γιορτής του, η πιο κοντινή φιγούρα που θα μπορούσε να αντικαταστήσει τον Άι Νικόλα, δεν είναι άλλη από αυτή του Άι Βασίλη.
