της Χριστίνας Μπογιατζή Παιδοψυχολόγος ΜΑ - Λογοπαθολόγος ΜΑ, Υπ. Διδάκτωρ ΕΚΠΑ Ητοξικότητα στις ανθρώπινες σχέσεις άπτεται ψυχολογικών...
της
Χριστίνας
Μπογιατζή
Παιδοψυχολόγος ΜΑ -
Λογοπαθολόγος ΜΑ,
Υπ. Διδάκτωρ ΕΚΠΑ
Ητοξικότητα στις ανθρώπινες σχέσεις άπτεται ψυχολογικών, κοινωνιολογικών, θρησκευτικών και πολλών ακόμη δεδομένων
που -στη ρίζα τους- συναντώνται και συλλειτουργούν, προσθέτοντας σε ένα συλλογικό επίπεδο εκπτωτικές εκφάνσεις της ανθρώπινης ζωής. Η τοξική
συμπεριφορά έχει πολυσχιδή μορφή και αφορά σε
οτιδήποτε φθείρει τους άλλους ανθρώπους που περιβάλλονται από αυτήν.
Τοξικές συμπεριφορές εμπεριέχουν στοιχεία:
1)
Χειριστικότητας - χειραγώγησης, 2) επικριτικότητας, 3) αρνητικής ενέργειας, 4) αδικαιολόγητης
δραματοποίησης κάθε προβλήματος, 5) ψεύδους
και εξαπάτησης, 6) ελλιπούς - ανύπαρκτης απολογητικότητας, 7) προσβλητικής συμπεριφοράς και 8)
ανευθυνότητας. Ας μην αναφέρουμε τους ανθρώπους με τους τακτικισμούς του «διαίρει και βασίλευε» - αυτοί είναι ειδήμονες στην τοξικότητα!
Η τοξικότητα στη ζωή μας έχει υποτιμηθεί, διότι περνάει
σχεδόν αθόρυβα και αόρατα μέσα από τις πέντε μας
αισθήσεις και «διαβρώνει» το υγιές, το ενεργητικό
και το αληθινό μέσα μας.
Μετά τη συνύπαρξή μας με έναν τοξικό άνθρωπο
νιώθουμε άδειοι, ποτέ αρκετοί για να τον ικανοποιήσουμε και κάθε μας προσπάθεια για υπεράσπιση
του εαυτού μας αποβαίνει -μοιραία- εις βάρος μας.
Οι τοξικοί άνθρωποι δύνανται να ασκήσουν όλες
τις μορφές βίας, κυρίως τις λανθάνουσες, όπως την
ψυχολογική και τη λεκτική. Οι τύποι των τοξικών ανθρώπων μπορούν να ταξινομηθούν αδρομερώς σε
έξι κατηγορίες:
α) Ο τύπος που ελέγχει (παραποιεί
τα δεδομένα, χειραγωγεί, διασπά για να κυριαρχήσει).
β). Ο συναισθηματικός βρικόλακας, που είναι
για όλα πομπός αρνητικής ενέργειας, γι’ αυτό νιώθουμε δίπλα του πως όλα είναι δυσοίωνα και δισεπίλυτα.
Γ) Το θύμα, ο δραματοποιός της ζωής. Όλα
γίνονται εις βάρος του, όλοι φέρουν ευθύνη για
εκείνον, εκτός από εκείνον. Κάθε εμπόδιο στη ζωή
του μετενσαρκώνεται σε συνωμοσία, κάθε συνωμοσία σε ψευτοδικαίωση και κάθε ψευτοδικαίωση δίνει άλλοθι για ανευθυνότητα.
δ) Ο ζηλιάρης. Βρίσκει
πάντα λόγο να διερευνά κρυφά αίτια και προθέσεις
άλλων υπό το πρίσμα της ελλιπούς εμπιστοσύνης.
Αυτή η ζήλια δείχνει παράλογη και αδικαιολόγητη.
ε) Ο επικριτικός, που για όλα δηλώνει ανικανοποίητος και σε όλα εμφανίζει ευρηματικότητα στην κατάκριση.
Οι επικριτικοί δείχνουν πολύ ευχαριστημένοι
όταν κάτι είναι όντως ανεπαρκές, διότι αυτό επιβεβαιώνει τη δική τους αντιληπτικότητα. Δεν τους ενδιαφέρει εάν αυτή η επιβεβαίωση συνεπάγεται τον
τραυματισμό του άλλου και κρύβουν αυτήν τη σκληρότητα πίσω από φράσεις όπως «δεν σου αρέσει να
ακούς την αλήθεια, αλλά εγώ από ενδιαφέρον σού
ασκώ κριτική».
στ) Στην έκτη κατηγορία αυτών των
ταλαντούχων ανθρώπων έχουμε τον ψεύτη και ίσως
και μυθομανή. Θα πει ψέματα με μεγάλη ευκολία,
σχεδόν έχοντας πείσει και τον ίδιο του τον εαυτό
προκειμένου να γλιτώσει από κάτι ή να προκαλέσει
ζημία σε άλλον.
Οι τοξικοί άνθρωποι φέρονται με μεγάλη αδιαφορία προς τα αισθήματα των άλλων. Προσποιούνται
με εκπληκτική υποκριτική ικανότητα τους ενσυναισθητικούς, δανείζονται ιστορίες και αλήθειες άλλων και τις «κουμπώνουν» όπως τους βολεύει στα
δικά τους δρώμενα.
Η επιτηδειότητα του τοξικού
ανθρώπου έχει συχνά κρυψώνες την ίδια την κοινωνία, μέσα από τις υποτιθέμενες αληθινές διαπροσωπικές σχέσεις, οι οποίες, όμως, ουσιαστικά διέπονται από στείρα διπλωματία και καταντούν σχέσεις
γνωστών - αγνώστων ή και εχθρών. Η διπλωματία
της τοξικότητας μοιάζει πολύ με κάτι που είπε ο
Βρετανός δημοσιογράφος David Frost: «Διπλωματία είναι να επιτρέπεις στους άλλους να κάνουν το
δικό σου»!
Η ψυχολογία αποπειράται να εξηγήσει
την τοξικότητα μέσα από πρώιμα και ασυνείδητα
τραύματα παιδικής ηλικίας ή και κάποιων ψυχιατρικών διαταραχών προσωπικότητας, όπως για παράδειγμα η Ναρκισσιστική. Σε κάθε περίπτωση, οφείλουμε να προστατευόμαστε. Οι υγιείς άνθρωποι βάζουν σαφή όρια στους τοξικούς ή απλώς απομακρύνονται από αυτούς δίχως ενδοιασμό και αίσθημα
αυτοαμφισβήτησης. Η συναισθηματική απομύζηση
και ο παρασιτισμός είναι κοινωνικά φαινόμενα που
χρήζουν προσοχής, ενημέρωσης, αφύπνισης και
συνήθως ψυχοθεραπείας