Ερευνητές, θεωρητικοί και επαγγελματίες, κάθισαν γύρω από ένα τραπέζι και μοιράζονται τα ευρήματα της έρευνας τους και αισιοδοξούν. Πολ...
Πολλές έρευνες για την αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης με εξακρίβωση γεγονότων προέρχονται από πειράματα που εστιάζουν σε μεμονωμένες περιπτώσεις, σε χώρες τις βορείου Αμερικής, της Ευρώπης και της Αυστραλίας.
Τα ευρήματα όμως από προηγμένες χώρες του δυτικού πολιτισμού, όσο κι αν συναρπάζουν τους πανεπιστημιακούς, συμβάλλουν ώστε οι εκτιμήσεις, οι ισχυρισμοί που εκφράζουν να αφορούν άλλες χώρες;
Ο Ίθαν Πόρτερ, επίκουρος καθηγητής της σχολής ΜΜΕ και Δημοσίων Σχέσεων, του πανεπιστήμιου Τζορτζ Ουάσινγκτον και ο Τομ Τζέι Γουντ, πολιτικός αναλυτής στο τμήμα Πολιτικών Επιστημών του πανεπιστημίου του Οχάϊο, θέλησαν να μάθουν τί ακριβώς μπορεί να συμαίνει.
Η μελέτη τους δημοσιεύθηκε την Τετάρτη 15 Σεπτεμβρίου και σε αυτή οι ερευνητές που την «έτρεξαν», πραγματοποήσαν ταυτόχρονα πειράματα διασταύρωσεις ειδήσεων (fact cheking) σε τέσσερις χώρες- Αργεντινή, Νότιο Αφρική, Νιγηρία και Αγγλία- με εντελώς διαφορετικά μορφωτικά, οικονομικά, φυλετικά χαρακτηριστικά, με σκοπό να διαπιστώσουν αν η δύναμη τους, η ικανότητα τους, να περιορίζουν ψευδείς αντιλήψεις, δεν αναχαιτίζεται από φυσικά εμπόδια και σύνορα.
Τί έκαναν λοιπόν. Παρουσίασαν 22 δηλώσεις, ανάμεσα τους και δύο κατασκευασμένες μία για την covid-19 ( με τον ισχυρισμό ότι το θαλασσινό νερό «σκοτώνει» τον ιό) και μια άλλη που αφορούσε στην κλιματική αλλαγή, σε αντιπροσωπευτικές ομάδες του πληθυσμού κάθε μίας από τις τέσσερις χώρες.
Με τυχαία επιλογή μία ομάδα δέχθηκε παραπληροφόρηση, η άλλη πήρε τις δηλώσεις μαζί με την επαλήθευση τους ενώ το τρίτο γκρούπ είχε εποπτικό ρόλο.
Από κάθε ομάδα ζητήθηκε να προσδιορίσει ποια είδηση ήταν αληθινή και ποια ψεύτικη, κάτι που επαναλήφθηκε δύο εβδομάδες αργότερα.
Τι έδειξε η έρευνα
Τα πορίσματα της έρευνας έφεραν χαμόγελα στο πρόσωπα των θεωρητικών και ερευνητών. Οι έλεγχοι επαλήθευσης ειδήσεων απέδωσαν. Εκείνοι που ήταν αποδέκτες διασταυρωμένων ειδήσεων που ακολούθησαν τις ψευδείς, εμφανίστηκαν σημαντικά ωφελημένοι από την ενημέρωση μέσω επαληθευμένων ειδήσεων σε κάθε μία από τις τέσσερις χώρες της μελέτης.
Η μεθοδολογία φάνηκε να πιάνει τόπο. Τουλάχιστον δύο εβδομάδες αργότερα εκείνοι που είχαν λάβει γνώση σε ό,τι αφορά στην επαλήθευση ειδήσεων, φαίνεται ότι μπορούσαν να διακρίνουν την πραγματική από την ψευδή είδηση.
Σημαντική για τους ερευνητές ήταν η διαπίστωση πως η έκθεση στην παραπληροφόρηση δεν μείωσε την ακρίβεια των ειδήσεων.
Αν και η μελέτη έδειξε ότι ο έλεγχος των γεγονότων βελτίωσε την αξιοπιστία των ειδήσεων η επίδραση που είχε η παραπληροφόρηση σχετικά με την covid-19 ήταν η μεγαλύτερη που καταγράφηκε, παρατήρησαν οι ερευνητές και μάλιστα στις τρείς από τις τέσσερις χώρες που εξετάστηκαν. Η Αγγλία ήταν η εξαίρεση.
Το τελευταίο αυτό εύρημα που σχετίζεται με την πανδημία, είναι μία από τις αιτίες την οποία αντιμετωπίζουν οι επαληθευτές ειδήσεων στη μάχη κατά της παραπληροφόρης στη Νότιο Αφρική.
Οι εξειδικευμένοι δημοσιογράφοι, οργανισμών επαλήθευσης γεγονότων της αφρικανικής χώρας, αναφέρθηκαν στην πρόκληση που αντιμετωπίζουν και τις εμπειρίες που αποκτούν στον αγώνα καταπολέμησης των fake news.
Fake news και κορωνοϊός
Οι ασάφειες και οι αβεβαιότητες σχετικά με τον κορωνοϊό είναι πολύ πιθανό να γίνουν πιστευτές ως ειδήσεις, υπογράμμισε η Κάθι Ιμανί, του PesaCheck, και συντονίστρια της εκδήλωσης «Code for Africa», ενός διαφρικανικού δημοσιογραφικού οργανισμού ψηφιακής δημοκρατίας.
«Παρατηρούμε ότι κυβερνήσεις, Αρχές και επιδραστικά άτομα εκφράζουν αντικρουόμενες πληροφορίες αλλά και λάθος πληροφορίες, μερικές φορές μάλιστα μοιράζονται περίεργες πεποιθήσεις ή περίεργους ισχυρισμούς», είπε η Ιμανί.
«Όπως συμβαίνει με πράγματα που είναι μυστηριώδη για εμάς, δεν τα αντιλαμβανόμαστε και που τα θεωρούμε αινιγματικά, συχνά για να καλύψουμε το «κενό» στη γνώση, την ενημέρωση, χρησιμοποιούμε πληροφορίες που ήδη έχουμε.
Και έτσι εκτιμήσεις, πεποιθήσεις και προκαταλήψεις «μπαίνουν στο παιχνίδι».
Και γνωρίζουμε ότι αν όλα αυτά κυκλοφορήσουν χωρίς εξακρίβωση, χωρίς επαλήθευση, τότε παραμένουν ανεξέλεγκτα και αναπαράγονται».
Η παραπληροφόρηση μπορεί να εξαπλωθεί με την ίδια ταχύτητα που εξαπλώθηκε στον κόσμο ο κορονοϊός, με όλες τις ολέθριες συνέπειες (πλήττοντας πρώτα απ’ όλα ανθρώπινες ζωές, καμπάνιες ενημέρωσης δημόσιας υγείας, οικονομίες, εκλογές).
Ένας, για την ώρα, είναι ο τρόπος αντιμετώπισης περιορισμού των fake news.
«Πρέπει το κενό στην πληροφόρηση να αντιμετωπιστεί ακριβώς τη στιγμή που αυτό δημιουργείται, διαφορετικά η εκ των υστέρων καταπολέμηση θα είναι πρόβλημα αφού οι άνθρωποι θα έχουν ήδη αρχίσει την αναπαραγωγή της παραπληροφόρησης», υπογράμμισε η Αν Νγκενγκέρε από τον επαληθευτικό οργανισμό Viral Facts.
Επισήμανε δε πως «είναι πιο δύσκολο έργο να διαδώσουμε ακριβείς πληροφορίες από τη στιγμή που η παραπληροφόρηση έχει ήδη αρχίσει να εξαπλώνεται με ταχύτατους ρυθμούς».
