ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: ΣΤΙΓΜΙΟΤΥΠΟ ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΑΙΝΙΑ «ΤΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ ΤΗΣ ΣΙΚΕΛΙΑΣ». Μιλήσαμε με τους σκηνοθέτες Fabio Grassadonia και Antonio Piazza, πο...
Μιλήσαμε με τους σκηνοθέτες Fabio Grassadonia και Antonio Piazza, που μετέφεραν την τραγική ιστορία του Giuseppe Di Matteo στη μεγάλη οθόνη.
Είναι 23 Νοεμβρίου του 1993 και ο 13χρονος Giuseppe di Matteo κάνει ιππασία στο Αλτοφόντε, ένα ορεινό χωριό της Σικελίας. Υποδυόμενοι τους αστυνομικούς, μαφιόζοι τον προσεγγίζουν και του ζητούν να έρθει μαζί τους, λέγοντάς του ότι θα τον οδηγήσουν στον πατέρα του, πρώην μέλος της Μαφίας, που πλέον συνεργάζεται με την ιταλική δικαιοσύνη. Ο Giuseppe λαχταράει να δει τον πατέρα του. Ο Gaspare Spatuzza, ένας από τους απαγωγείς, θα πει αργότερα στο δικαστήριο: «Στα μάτια του παιδιού εμφανιστήκαμε σαν άγγελοι, όμως στην πραγματικότητα ήμασταν λύκοι […] Ήταν ευτυχισμένος. Έλεγε, "Μπαμπά μου, σε αγαπώ πολύ"».
Μετά την απαγωγή του, η οικογένειά του τον ψάχνει σε όλα τα νοσοκομεία της χώρας. Όμως την 1η Δεκεμβρίου, στο σπίτι των Di Matteo φτάνει ένα μικρό κομμάτι χαρτί. «Κλείσε το στόμα σου», είναι το μήνυμα που μεταφέρει. Η Μαφία απήγαγε τον Giuseppe, για να εκβιάσει και να αναγκάσει τον πατέρα του Santino Di Matteo να σταματήσει να δίνει πληροφορίες και ονόματα στην ιταλική δικαιοσύνη για τα εγκλήματα που διέπραξε η Μαφία. Η είδηση της απαγωγής ήταν ένα πλήγμα για τον πρώην μαφιόζο, όμως αποφάσισε να μην κάνει πίσω.
Οι πληροφορίες του Santino οδηγούν στη σύλληψη του Giovanni Brusca και ο τελευταίος αποφασίζει να πάρει εκδίκηση, διατάζοντας τη δολοφονία του Giuseppe. Στις 11 Ιανουαρίου 1996, 779 ημέρες μετά την απαγωγή, μαφιόζοι στραγγαλίζουν τον καταβεβλημένο από την κακομεταχείριση Giuseppe. Λιώνουν το σώμα του σε νιτρικό οξύ, εξαφανίζοντας κυριολεκτικά τα ίχνη του, στις 11 Ιανουαρίου του 1996.
To trailer της ταινίας «Τα Μυστήρια της Σικελίας»
Αργότερα, ο αρχιμαφιόζος Giovani Brusca θα παραδεχθεί τη δολοφονία του Giuseppe από την ιταλική μαφία. «Είμαι υπεύθυνος για την απαγωγή και τον θάνατο του μικρού Giuseppe Di Matteo, που ήταν 13 χρονών όταν απήχθη και 15 όταν δολοφονήθηκε. Διέπραξα ή έδωσα προσωπικά διαταγή για περισσότερα από 150 εγκλήματα. Μέχρι σήμερα, δεν μπορώ να τα θυμηθώ όλα -ένα προς ένα-, τα ονόματα όσων έχω σκοτώσει. Είναι πολύ περισσότερα από 100».
Την τραγική ιστορία του Giuseppe di Matteo διηγούνται Τα Μυστήρια της Σικελίας, η ταινία των Ιταλών σκηνοθετών Fabio Grassadonia και Antonio Piazza, που προβλήθηκε στο 23ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας, Νύχτες Πρεμιέρας.
Από τον μύθο του «καλού μαφιόζου» στον εκφυλισμό
«Η απαγωγή και η δολοφονία του Giuseppe Di Matteο είναι μία εμβληματική ιστορία για την ιταλική κοινωνία», λέει στο VICE ο σκηνοθέτης Fabio Grassadonia. «Τη δεκαετία του '90, η Μαφία είχε τεράστια δύναμη και εξουσία στην Ιταλία και ιδιαίτερα τη Σικελία. Είχε τον έλεγχο του εμπορίου της κοκαΐνης προς την Ευρώπη και την Αμερική. Ήταν ένα είδος δικτατορίας που είχε διεισδύσει στην πολιτική, την οικονομία και τους θεσμούς της Ιταλίας. Είχε μολύνει τη ζωή των απλών ανθρώπων, εκτελώντας δεκάδες ανθρώπους που θεωρούσε επικίνδυνους για τα συμφέροντά της. Οι δολοφονίες της ξεπέρασαν τις 80 τη δεκαετία του '90.
Αυτό οδήγησε στον εκφυλισμό της καθημερινής ζωής στη Σικελία, όπου αν εξαιρέσει κανείς μία μειοψηφία ανθρώπων που πολέμησαν τη Μαφία με κίνδυνο τη ζωή τους, οι περισσότεροι έκλειναν τα μάτια σαν να μην συμβαίνει τίποτα, ενώ άλλοι -επιχειρηματίες, δικηγόροι, δάσκαλοι- προσπάθησαν να συνεργαστούν και να πλουτίσουν από τα κόκαλα που άφηναν δεξιά και αριστερά οι μαφιόζοι. Η ταινία μας θέλει να παρουσιάσει την καταστροφή που προκάλεσε η Μαφία στην κοινωνία», προσθέτει ο Ιταλός σκηνοθέτης.
Τη δεκαετία του '90, η Μαφία ασκούσε ακόμη γοητεία στους απλούς ανθρώπους. «Γύρω από την Κόζα Νόστρα και τις άλλες οργανώσεις μαφιόζων της Ιταλίας, χτίστηκε σταδιακά ένας μύθος», λέει στο VICE ο Antonio Piazza, ο έτερος σκηνοθέτης. «Ταινίες-ορόσημα που άφησαν εποχή ως έργα τέχνης, όπως ο Νονός, σκιαγράφησαν τον μαφιόζο ως έναν άνθρωπο με τον δικό του κώδικα τιμής. Αυτή η εικόνα βρήκε γόνιμο έδαφος στη Σικελία, όπου το κράτος και οι Αρχές θεωρούνταν πάντα μία ξένη επιβολή προς τους ντόπιους, ένα είδος ανελευθερίας στην οποία κάθε Σικελός όφειλε να αντισταθεί. Ο μαφιόζος έγινε το ρομαντικό σύμβολο αντίστασης απέναντι σε όσους προσπαθούσαν να τιθασεύσουν τη Σικελία.
Όμως η δολοφονία του Giuseppe και τα εγκλήματα της Μαφίας έδειξαν ότι ο padrone, ο αρχιμαφιόζος, δεν έχει ούτε αρχές, ούτε βοηθά ποτέ τους αδύναμους. Είναι πάντα από την πλευρά του χρήματος και αργά ή γρήγορα θα "φάει" και εσένα, αν μπλεχτείς στα συμφέροντά του ή τον αφήσεις να μπει σπίτι σου».
ΟΙ ΣΚΗΝΟΘΕΤΕΣ FABIO GRASSADONIA (ΔΕΞΙΑ) ΚΑΙ ANTONIO PIAZZA (ΑΡΙΣΤΕΡΑ), ΕΞΩ ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟ ΔΑΝΑΟ, ΟΠΟΥ ΠΡΟΒΛΗΘΗΚΕ Η ΤΑΙΝΙΑ ΤΟΥΣ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ «ΝΥΧΤΕΣ ΠΡΕΜΙΕΡΑΣ»
Η αποτρόπαια δολοφονία του 15χρονου εφήβου έπληξε την εικόνα του «καλού μαφιόζου» που τα βάζει με τους δυνατούς και δίνει στους φτωχούς και τους αδύναμους όσα δεν μπορεί να προσφέρει το κράτος. «Ήταν ένα σημείο καμπής, ένα τέλος εποχής. Πολλοί που έβλεπαν με καλό μάτι ή ανέχονταν τη Μαφία πήραν αποστάσεις, βλέποντας ότι για τα συμφέροντά τους είναι ικανοί να εξαφανίσουν στο νιτρικό οξύ ένα αθώο παιδί», λέει ο Fabio Grassadonia.
Αναζητώντας τους πρωταγωνιστές για εννέα μήνες
Οι σκηνοθέτες της ταινίας μεγάλωσαν στο Παλέρμο της δεκαετίας του '90 και έζησαν στο πετσί τους τη δράση της σικελικής Μαφίας. Η παιδική ανάμνησή τους οδήγησε στην απόφαση να διηγηθούν την ιστορία του Giuseppe. «Θέλαμε τα Μυστήρια της Σικελίας να είναι η δική μας πράξη αγάπης προς ένα παιδί που η Ιταλία τείνει να ξεχάσει», λέει ο Antonio Piazza. Τα γυρίσματα έδωσαν στους δύο σκηνοθέτες την ευκαιρία να ανακαλύψουν ξανά την ιδιαίτερη πατρίδα τους, που αν και κάποτε υπήρξε ο τόπος των θεών και της Μεγάλης Ελλάδας, κατέληξε να είναι μία από τις φτωχότερες περιοχές της Ιταλίας, με έντονη εγκληματικότητα.
Έγινε για τα παιδιά της ένας τόπος αφιλόξενος και γι' αυτό πολλοί τη μίσησαν. «Αφήσαμε τη Σικελία λίγο μετά τα 20 και οι δύο. Γνωριστήκαμε στο Τορίνο, όπου σπουδάζαμε κινηματογράφο. Η σχέση μας με το νησί είχε διαποτιστεί με θυμό, λόγω της κατάστασης που επικρατούσε εκεί τη δεκαετία του '90. Όπως πολλοί νέοι, ήμασταν απογοητευμένοι από την έλλειψη προοπτικής. Τα χρόνια πέρασαν, τα πράγματα άλλαξαν και η ταινία μας βοήθησε να επανασυνδεθούμε με έναν τόπο που είχαμε παρεξηγήσει», λέει ο Fabio Grassadonia.
ΟΛΟΚΛΗΡΗ Η ΤΑΙΝΙΑ ΕΙΝΑΙ ΓΥΡΙΣΜΕΝΗ ΣΤΗ ΣΙΚΕΛΙΑ, ΤΑ ΤΟΠΙΑ ΤΗΣ ΟΠΟΙΑΣ ΠΑΙΖΟΥΝ ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟ ΡΟΛΟ ΣΤΗ ΔΡΑΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ. ΕΔΩ, Ο ΠΑΤΕΡΑΣ ΤΗΣ LUNA ΒΡΙΣΚΕΙ ΤΗΝ ΚΟΡΗ ΤΟΥ ΛΙΓΟ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΑΠΑΓΩΓΗ ΤΟΥ GIUSEPPE.
Η διήγηση του χαμού ενός εφήβου δεν ήταν εύκολη, «αφού θέλαμε να πούμε την ιστορία μέσα από συνομήλικους του Giuseppe. Ξεκινήσαμε μία μακρά διαδικασία casting, όπου έπρεπε να βρούμε δύο παιδιά που θα μπορούσαν να εκφράσουν τον σύνθετο χαρακτήρα, τόσο του Giuseppe όσο και της Luna, μίας φανταστικής συμμαθήτριάς του που είναι ερωτευμένη μαζί του και τον ψάχνει μετά την απαγωγή του. Επινοήσαμε αυτόν τον φανταστικό χαρακτήρα, για να προσφέρουμε στον Giuseppe αυτό που ποτέ δεν γεύτηκε στη ζωή του, την αγάπη», συμπληρώνει ο ίδιος.
«Αν ονειρεύεσαι κάτι, μπορεί να γίνει πραγματικότητα»
Ανάμεσα στα στοιχεία που κάνουν τα Μυστήρια της Σικελίας μία ταινία που αξίζει δύο ώρες από τη ζωή μας είναι, πέρα από την τραγική διάσταση μίας πραγματικής ιστορίας, ο τρόπος διήγησής της, που βασίζεται στη δραματοποίηση μέσω της χρήσης τεχνικών παραμυθιού, ανάλογων με εκείνες που βρίσκουμε στην αρχαία ελληνική τραγωδία: «Θέλαμε να αγγίξουμε την καρδιά και όχι το μυαλό των θεατών, να τους δώσουμε τη δυνατότητα να κάνουν ένα συναισθηματικό ταξίδι, το οποίο θα τους περάσει μέσα από ένα δράμα και θα οδηγήσει στην κάθαρση. Γι' αυτό και στη σκηνοθεσία είναι έντονο το στοιχείο του ήχου και της μουσικής, που τείνει να δώσει στη διήγηση έναν πιο δραματικό χαρακτήρα. Επιλέξαμε το παραμύθι και τη φαντασία, επειδή πιστεύουμε ότι ο ρεαλισμός δεν έχει θέση σε μία τόσο στενάχωρη και πικρή πραγματική ιστορία», λέει ο Fabio Grassadonia.
Ο μαφιόζος που ζήτησε συγχώρεση
Η ιστορία του Giuseppe Di Matteo ήταν το ζενίθ της μαφιόζικης βίας στη Σικελία και ταυτόχρονα η αρχή της συντριβής της. «Νικήσαμε εμείς ή καλύτερα νίκησε ο Giuseppe, επειδή νομίζω ότι χάρη σε αυτόν η Μαφία ξεριζώθηκε, αν όχι ολοκληρωτικά, τουλάχιστον κατά 70%», είπε η Franca Castellese την ημέρα που συμπληρώθηκαν 15 χρόνια από τον θάνατο του γιου της. «Σήμερα είναι μία μέρα νίκης, επειδή μετά από ό,τι συνέβη, φέραμε σε πέρας αυτό που έπρεπε να είχαμε ήδη κάνει».
Ο Gaspare Spatuzza, ένας από τους μαφιόζους που το απόγευμα της 23ης Νοεμβρίου 1993 απήγαγαν τον Giuseppe, είπε αργότερα στο δικαστήριο για τον τρόπο με τον οποίο συμπεριφέρθηκαν στο παιδί:
«Το δέσαμε σαν ζώο και το αφήσαμε στην καρότσα ενός Fiorino. Έκλαιγε […] Μας φώναζε ότι ήθελε να πάει στο μπάνιο, όμως έλεγε ψέματα. Απλώς φοβόταν. Μας βγήκε λίγη από την ανθρωπιά που ακόμη είχαμε και γυρίσαμε πίσω, για να τον ηρεμήσουμε. Του είπαμε ότι θα ερχόμασταν αύριο το πρωί. Όμως δεν τον είδαμε ποτέ ξανά».
Ο μαφιόζος ζήτησε συγχώρεση:
«Ζητώ συγχώρεση από την οικογένεια του μικρού Giuseppe Di Matteo και όλη την κοινωνία που προσβάλαμε και βλάψαμε. Είμαστε ηθικά υπεύθυνοι για το τέλος αυτού του πανέμορφου αγγέλου, που του στερήσαμε τη ζωή […] Είμαστε υπεύθυνοι για την απαγωγή και τον θάνατο του παιδιού και θα λογοδοτήσουμε, όχι μόνο σε αυτήν τη ζωή, αλλά και στην επόμενη. Είναι ένα βάρος που θα φέρουμε στην αιωνιότητα. Εμείς και όλα τα παιδιά μας στο μέλλον».
Η μητέρα του Giuseppe θα απαντούσε αργότερα:
«Δεν πρόκειται να συγχωρήσω κανέναν από τους δολοφόνους του γιου μου, ένα αθώο παιδί που απήχθη, βασανίστηκε και βλάφτηκε και μετά τον θάνατό του. Πώς μπορώ να τους συγχωρέσω;»
